Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

5.Рискни бошқаришда давлатнинг роли.
Рискни бошқаришда давлат барча даражаларда асосий рол уйнайди. Давлат айрим рискларни йўқотади ёки қайта тақсимлайди. Кишилар табий офат, турли хил фавкулотдаги бахтсиз ходисалар ва бошқалар бўлганда хукуматдан молиявий ёрдам сифатида хукуматни химоясида бўлади.
Иқтисодий ривожлантиришда давлатни иштироки капитал қўйилмалар рискини солиқ тўловчилар ўртасида тенг тақсимот сифатида бўлади. Хукумат чиновниклари айрим холларда ўзини рискни стратегик бошқариш орқали амалга ошириш учун молиявий тизимдаги бозор ва институтлардан фойдаланилади.
Нодавлат корхонаси бўлган компания билан боғлик барча рисклар охир окибатда ахоли зиммасига тушади. Давлат ахолига табий офатдан суғурта қилишни таклиф этса ёки банклар жамғармаларни қайтаришдан отказ қилса, бу холл ишларимизга бир томондан давлатимиз томонидан химоя бўлса, бунга қўшимча равишда риск учун салбий холатлар юзага чиқади.Демак риск холатлардаги қарама қаршиликлар орқали юзага чиқади.
Мисол учун, сизни банкет ўтиришингиз омборчи учун имконияти йук, мос холда холатларни ривожланишидаги ноаниқликларни хисобга олиш керак. Бундан ташқари, сиз овқат етиши учун етарли захира тайёрлашни, қайсики барча мехмонларга етиб, бу муаммоли холатдан чиқиб кетиш учун сиз хохлаяпсиз. Бу холатда сизни ихтиёрингизда қайсики маълум харажатлар билан боғлиқ неча хил вариантларингиз мавжуд.
Биз бу рискларни камайтириш мақсадида асосан факт қўшимча харажатлар билан боғлик бўлиб, рискни камайтиришлар ўртасида самара ўртасидаги қарама- қаршиликка (копромиссга) борамиз.
Қарама қаршиликни ишлаб чиқиш жараёни зарур мазкур харажат ва уни ўртасида самарали баланс ютуқларига йўналтирилади, шунингдек инвестицион рискларни бошқариш билан боғлик қарорлар қабул қилишга йўналтирилади. (risk management).
Ахолининг фикрлаш вақти келиб, рискни камайтириш учун қимматли қорор қабул қилиш учун чоралар курсин. Бу ўз навбатида салбий прогноздан сўнг уларни шубхаланиши табии бўлиб, бу тасдикланмади. Шу вақтни ўзида бахоларни иккинчи марта ўсиши вақтида, агар сиз рискли акцияларни сотдингиз, сиз ўз вақтида карорингизни (омадли) натижаси сиз учун омад келтиради. Бирок, бу маълум ноаникликларни йукотиш чораларида барча ноаниклик билан боғлик бўлган карорларни эслаш керак.
Қарор қабул қилиш вақтда асосан маълумотлар асосида қабул қилиш мумкинлигини хисобга олиш керак, Бизнинг барчамиз «катъий берилган акл -заковат» ("крепки задним умом") ва хеч ким аник прогноз беришга ожиздир.
Мазкур амалиётда имкониятни кўришни қаерда тугаши ва оддий омадни бошланишини аниқлаш қийиндир.
Аниқланиши бўйича рискни бошқариш бўйича қарорлари ноаниқлик шароитида қабул қилинади, мос холда холатни ривожлантиршни бир неча вариантлари маждуд. Охирги натижада, факат битта вариант жорий этилади.
Ахамиятсиз қорорларингизни барчасини хатоли деб айбламаслик керак, чунки қарор қабул қилган вақтда маълумотлар олингандан сўнг кўринади. Рискни бошқариш бўйича қарорни адекватлиги қачонки мазкур қарорлар қабул қилинган рухсат асосида маълумотлар орқали (в свете) кўриб чиқилади.
Мисол, агар, сиз ёғмаётган ёмғирни ёғишини эхтимол қилмай уйидан чиқишда зонтик олмай чиқсангиз, у холда сиз ўзингизни тўғри қарор қилганлигингизни ишонтириш қилиш шарт эмас.
Бошқа вариант: мисол учун барча метеомаълумотчилар юқори ёмғир бўлиш эхтимолини айтмокда, а сиз зонтикни олмадингиз. Агар ёмғир бўлмаса ўзингизни мудрийлигингизни ва олдиндан кўра билишлигингизни мақтовга шошилманг. Сиз оддий бахтлисиз.
Рискни бошқариш жараёни - бу рисни ишлаб чиқиш ва қабул қилишда уни энг ками миқдорига тушуриш тахлилларининг систематик ишидир.
• Рискни аниқлаш
• Рискни бахолаш
• рискни бошқариш усулларини танлаш
• Танланган усулларни амалга ошириш.
• Натижаларни бахолаш