Zbekiston respublikasi tashqi ishlar vazirligi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

Senkaku arxipelagi

• Senkaku arxipelagi ustidan kim nazorat o’rnatishi borasida Xitoy va Yaponiya o’rtasida hanuzgacha biror kelishuvga erishilganicha yo’q. Bunga asosiy sabablarni ikki tomon ham tarixiy voqealar bilan bog’lashadi. Yaponiyaning Ikkinchi jahon urushida mag’lubiyatga uchraganidan so’ng, Senkaku orollari Okinava hududi bilan birga AQSHning nazorati ostiga o’tgan. 1972-yilga kelib AQSH va Yaponiya o’rtasida o’zaro hamkorlik shartnomasi imzolanib, Senkaku orollari (2022-yilgacha foydalanish sharti bilan) va Okinava hududi yaponlarga qaytariladi, natijada bu hududlarda yaponlar suvereniteti to’liq tan olinadi. 1978-yilgi Xitoy-Yaponiya do’stlik va hamkorlik shartnomasining imzolanishi natijasida tomonlar Senkaku orollari borasidagi munozaralarni to’xtatishga kelishib oladilar. Keyinchalik 1992-yilga kelib Xitoy hukumati Senkaku orollarini yaponlar nazorat qilishiga norozilik bildiradi va bu hududni 1943-yilda imzolangan „Qohira deklaratsiyasi“ga muvofiq Xitoyga qaytarishni talab qiladi. Bunga sabab esa BMT boshchiligida 1968-yilda Sharqiy Xitoy dengizida o’tkazilgan izlanishlar natijasida bu hududda yirik hajmdagi neft va gaz zahiralarining topilganida edi. Keyinroq bu hududning uglevodorodlarga boyligi ham ma’lum bo’ldi.