Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

J
(P
X
/P
Y
)
J
Манба: Кругман П. Р., Обстфельд М. Международная экономика. Теория и политика: 
Учебник для вузов/Пер. с англ. под ред. В П.Колесова, М.В.Кулакова. – М.: Питер, 2003. – 
с. 77. 
Савдо муносабатларга киришгандан сўнг қайта ишлаб чиқариш соҳаси 
маҳсулотининг нисбий нархи Японияда ўсади, АҚШда эса пасаяди. Бу 
жараён мамлакатлардаги нархлар мувозанат нисбий жаҳон нархи даражасига 
етмагунча давом этади (23-расм).
Махсус ишлаб чиқариш омиллари теоремаси
– халқаро савдо 
асосида мамлакатлар махсус ишлаб чиқариш омиллар билан ҳар ҳил 
таъминланганлиги учун вужудга келадиган маҳсулотларнинг нисбий 

---

68 
нархларидаги фарқлар ётади. Ташқи савдо натижасида экспорт соҳаси учун 
махсус бўлган омиллар ривожланади, импорт билан рақобатлашувчи соҳа 
учун махсус бўлган омиллар қисқарилади. 
6.
 
Ишлаб чиқариш омиллар таклифининг ўсиши махсус ишлаб 
чиқариш омиллар моделида даромадларга таъсири.
Махсус ишлаб чиқариш омиллар моделида ишлаб чиқариш омиллар 
таклифининг кўпайиши маҳсулотларни ишлаб чиқариш ҳажмларига ва 
омилларнинг эгалари даромадларига бўлган таъсирини қуйидагича 
ифодаласа бўлади: 
1. Махсус ишлаб чиқариш омил таклифининг кўпайиши ушбу омилни 
ишлатадиган соҳанинг маҳсулот миқдорини кўпайишига олиб келади ва 
иккинчи маҳсулотни ишлаб чиқариш миқдорини пасайтиради. Мобил омили 
таклифининг ўсиши иккала маҳсулотнинг ишлаб чиқариш ҳажмини 
кўпайтиради. 
2.
Маҳсулот нархларининг ўзгармас даражасида махсус омил 
таклифининг кўпайиши мобил омилнинг меъёрий унумдорлигини кўтаради 
ва махсус омилнинг меъёрий униумдорлигини пасайтиради. Мобил омили 
таклифининг кўпайиши мобил омилдан олинадиган реал даромадни 
камайтиради ва махсус омилдан олинадиган реал даромадни оширади. 
Саволлар: 
1.
Махсус ишлаб чиқариш омиллари моделининг асосий шартлари нимадан 
иборат? 
2.
Махсус ишлаб чиқариш омиллари моделида мамлакатнинг ишлаб чиқариш 
имкониятлари чизиғини графиқ орқали қандай ифодаласа бўлади? 
3.
Махсус ишлаб чиқариш омиллари моделида меҳнатнинг соҳалар орасида 
тақсимланиши нимага боғлиқ бўлади? 

---

69 
4.
Маҳсулотларининг нархи пропорционал ўзгариши ишлаб чиқариш 
тузимасига ва аҳоли гуруҳлари даромадларига қандай таъсир этади? 
График орқали ифодаланг. 
5.
Маҳсулотларнинг нисбий нархлари ўзгариши уларни ишлаб чиқариш 
ҳажмларига ва омиллар эгалари даромадларига қандай таъсир этади? 
6.
Махсус ишлаб чиқариш омиллари моделида халқаро мувозанат қандай 
қилиб шаклланади? Мисол орқали тушунтириб беринг. 
7.
Махсус ишлаб чиқариш омиллари теоремасини тушунтириб беринг. 
8.
Ишлаб чиқариш омиллар таклифининг ўсиши ишлаб чиқариш омиллар 
эгалари даромадларига қандай таъсир этади?