Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Ишлаб чиқарувчилар манфаатлари 
Ташқи савдо муносабатлари ўрнатилишидан олдин икки мамлакат 
ишлаб чиқарувчилари буғдой сотишдан ютуқ олишган. Ушбу ютуқ 
маҳсулотни бозор нархи бўйича сотишдан олинадиган фойдадан (бизнинг 
мисолимизда Бразилияда 50 х 200, Аргентинада эса 60 х 120) ва улар 
маҳсулотни минимал нархи бўйича сотишдан олинадиган фойданинг 
айирмаси (таклиф чизиғи тегидаги юза). Шундай қилиб, ўрнатилган бозор 
нархи бўйича маҳсулотни сотишдан олинадиган ишлаб чиқарувчиларнинг 
ютуғи таклиф эгри чизиғи ва бозор нархи чизиғи орасидаги юза орқали 
ўлчалинилиши мумкин: Бразилиянинг буғдой ишлаб чиқарувчилари учун у 
(a+e) юзага тенг бўлган, Аргентина ишлаб чиқарувчилари учун у (f+j) юзага 
тенг бўлган. 
Савдодан сўнг: 
Аргентиналик буғдой ишлаб чиқарувчилари экспорт қила бошлайдилар 
ва нархлар кўтарилиши ҳамда маҳсулот сотиш бозорининг кенгайиши 
натижасида ишлаб чиқариш ҳажмини кўпайтириш учун кўшимча рағбатлар 
оладилар. Ушбу янги шартларда уларнинг умумий ютуғи (f+j+g+h+i) 
юзасини ташкил қилади, савдо ривожланишидан олинадиган соф ютуқ эса 
(g+h+i) юзасини ташкил қилади.
Бразилиялик буғдой ишлаб чиқарувчилари эса, уларнинг ишлаб 
чиқариш рақобатбардошлиги паст бўлгани учун, ички бозордаги улушини 
камайтириб, чет эл рақибларига топширишади ва ишлаб чиқариш ҳажмини 
камайтиришади. Уларнинг умумий ютуғи энди фақат 
c
юзани ташкил 
қилади, яъни уларнинг соф ютказиши 
а
юзани ташкил қилади.
Шундай қилиб, халқаро савдо ривожланиши натижасида, импорт 
ўрнини босувчи соҳадаги ишлаб чиқарувчилар ютқазадилар, чунки 
самаралироқ чет эл ишлаб чиқарувчилар томонидан рақобат уларни 

---

74 
нархларни пасайтиришга ва ишлаб чиқариш ҳажмини камайтиришга мажбур 
қилади. Бошқа тарафдан, экспорт соҳадаги ишлаб чиқарувчилар ютадилар, 
чунки жаҳон бозорига чиқиб, улар учун ишлаб чиқаришни кенгайтиришга ва 
маҳсулотни юқорироқ нархлар бўйича сотишга имконият яратилади.