Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Монополия шароитида импорт квотаси ва импорт тариф 
киритилишининг қиёсий таҳлили. 
Халқаро савдо монополияни кучини чеклайди, савдони чеклайдиган 
давлат сиёсати эса уни кучайтиради. Агар у ёки бу фирма мамлакатда маълум 
бир маҳсулотни ягона ишлаб чиқарувчиси бўлса ҳам, унинг нархларни 
кўтариш имкониятлари катта бўлмайди, чунки ушбу маҳсулот чет элдан 
эркин кириб келади. Аммо агар импорт квота билан чекланган бўлса, ушбу 
фирма рақобатдан қўрқмай нархларни кўтара олади.
Фараз қиламиз, кичик иқтисодиётли мамлакат маҳсулотни импорт 
қилади, ва уни ички бозорда ягона фирма ишлаб чиқаради.
Эркин рақобат шароити:
D –ички талаб эгри чизиғи. 

---

137 
Маҳсулотнинг нархи P
М
ва ишлаб чиқариш миқдори Q
М
бўлганда
, 
монополист ўз фойдасини максималлаштиради. Халқаро савдо монополист 
нархини P
W. 
катталиги билан чеклайди (41-расм).
.
Ушбу нарх даражасида монополист учун энг қўлай қарор мейёрий 
ҳаражатлар жаҳон нархига тенг бўладиган (Q
f
) нуқтагача ишлаб чиқаришни 
ўстириш. P
w
нархи даражасида ички истеъмол ҳажми D
f
га тенг бўлади, 
импорт эса (D
f 
– Q
f
)га.
41-расм 
Монополия шароитида эркин савдо
P
Q
Qf
Qm
Df
Pw
Pm
MC
MR
D
 
Шундай қилиб, эркин савдо шароитида маҳаллий саноатнинг 
монополистик хусусияти ҳолатга таъсир эта олмайди.
Божни киритилиши 
Божни киритилиши миллий ишлаб чиқарувчилар ўрната оладиган 
максимал нархни кўтарилишида ифодаланади. 
Агар импортга махсус бож киритилган бўлса, миллий саноат P
w+t
нархни ўрната олади (42-расм). Бунга қарамай, у ҳозирча нархни монопол 
даражагача кўтара олмайди, чунки истеъмолчилар нарх P
w+t 
даражасидан 
юқори бўлса, импорт маҳсулотини сотиб оладилар. Монополист MC га тенг 
нархни ўрнатиши керак, ва бунда унинг ишлаб чиқариш ҳажми Q
t 
га тенг 

---

138 
бўлади (P
w+t 
= MC). Яъни импортга тариф киритилиши натижасида 
маҳсулотнинг ички нархи P
w+t 
гача кўтарилади, унинг монополист томонидан 
ишлаб чиқариш миқдори Q
f
дан Q
t
гача кўпаяди, талаб ҳажми эса D
f 
дан D
t
гача камаяди. Маҳсулотнинг импорт ҳажми D
f
Q
f
дан D
t
Q
t
гача қисқаради.