Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Экспорт субсидиясининг иқтисодий самаралари: 
ишлаб чиқарувчиларнинг ютуғи (a+b+c); 
истеъмолчиларнинг йўқотишлари (a+b); 
давлатнинг субсидия беришга ҳаражатлари (b+c+d+e+f+g); 
миллатнинг соф йўқотишлари (b+d+e+f+g); 
b – химоя самараси; 
d – истеъмол самараси. 
Импорт божидан фарқли равишда экспорт субсидияси катта 
иқтисодиётнинг савдо шартларини ёмонлаштиради, чунки у маҳсулотнинг 
чет эл бозоридаги нархини P
W 
дан Ps
* 
гача пасайишига олиб келади.
(e+f+g) – савдо шартлари самараси = (P
W
-P
S
*
)* Q
exp. 
Шундай қилиб, экспорт субсидияларни ажратишдан келиб чиқадиган 
йўкотишлар ундан олинадиган ютуқлардан каттароқ бўлади. 
 
Экспорт субсидиялар ва уларни компенсация қилувчи божлар. 
ЖСТ тартибларига биноан экспорт субсидиялари нохақ рақобат 
инструменти ҳисобланади ва уларни қўллаш таъкидланади. Импорт қилувчи 
мамлакат экспорт қилувчи мамлакат томонидан экспорт субсидияси 
берилганини аниқласа, компенсацион бож киритиш хуқуқига эга.
Компенсацион божнинг иқтисодий оқибатларини Жанубий Кореядан 
АҚШга импорт қилинаётган пўлат бозори мисолида кўриб чиқамиз. Еркин 
савдо шароитида бозор А нуқтасида мувозанатга интилади (49-расм).
Корея хукумати томонидан бериладиган экспорт субсидиялари 
эластиклиги тугалмас бўлган P
0
таклиф чизиғини пастга P
1 
даражасигача 
туширади ва импортни M
0
дан М
1
гача оширади. Бутун жаҳон нуқтаи 
назаридан ушбу савдо ҳажми жуда катта ҳисобланади. АҚШ корхоналарига 
Корея пўлатини C нуқтасигача ишлатиш фойдали бўлади. Ушбу нуқтада улар 
учун оҳирги тоннанинг қиймати P
1
ни ташкил қилади, жаҳон хўжалигига эса 
ушуб оҳирги тоннанинг ишлаб чиқариш ҳаражатлари Р
0
га тенг бўлади. 

---

151 
Ушбу ресурсларни самарасиз сарфлаш оқибатида келиб чиқадиган ортиқча 
савдо жаҳон хўжалигига ABC учбурчак ҳажмида зарар келтиради. Аммо бу 
импорт қилувчи мамлакат учун фойдали: ACEF юзаси – импорт қилувчи 
мамлакатнинг соф ютуғи.