Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

47-расм 
Ички субсидия берилишининг иқтисодий оқибатлари 
Pd=430
Ps=425
Pw=400
P
Q
2 7 14
Sd
Ss
Sw
Dd
a
b
 
Импорт 
билан 
рақобатлашувчи 
маҳсулотларнинг 
ишлаб 
чиқарувчиларини қўллаб қувватлаш учун хукумат уларга ички субсидия 
беришни қарор қилади. Субсидия қилинаётган маҳсулотнинг нархи субсидия 
размерига пасаяди, ва унинг махаллий ишлаб чиқарувчилари томонидан 
таклиф чизиғи S
d 
дан S
s
даражасига сурилади (47-расм). Маҳсулотнинг ички 
ишлаб чиқариш ҳажми 2дан 7гача кўпаяди. Ички ишлаб чиқариш миқдори 

---

148 
ошиши ҳамда талаб ҳажми ўзгармаганлиги натижасида маҳсулотнинг импорт 
ҳажми 12дан 7 гача камаяди.
Ички ишлаб чиқариш ҳажмини Q
2
=7 таъминлашда, ишлаб чиқарувчи 
ўз маҳсулоти учун P
S
=425 нархни олади. Ушбу нарх истеъмолчи тулайдиган 
нархдан P
W
=400 ва хукуматдан олинадиган субсидиядан ташкил топади 
P
W
P
S
=25. 
Хукуматнинг 
субсидия 
тўлаш 
учун 
ҳаражатлари 
P
W
P
S
*Q
2
=25*7=175. 
Ишлаб чиқариш ҳаражатлари пасайишини ва миллий маҳсулотларнинг 
рақобатбардошлиги ошишини рағбатлантириш учун хукумат ишлаб 
чиқарувчига у импорт мавжуд бўлмаган пайтда ички бозорга ҳар бир 
маҳсулот бирлигига олган фойдадан кичикроқ даромад таъминлайдиган 
субсидия киритади. Ички субсидия берилиши натижасида икки иқтисодий 
самара вужудга келади. Субсидиянинг бир қисми ишлаб чиқарувчининг 
ютуғи шаклида ушбу маҳсулотнинг самаралироқ миллий ишлаб 
чиқарувчиларига тушади (a сегменти). Иқтисодиёт учун йўқотиш бўлган 
ҳимоя самараси (b сегменти) субсидия олиш натижасида самарасиз махаллий 
ишлаб чиқарувчилар ўз маҳсулотини сотиш имкониятига эга бўлгани 
сабабли вужудга келади.
Импорт 
билан 
рақобатлашувчи 
маҳсулотларнинг 
ишлаб 
чиқарувчиларига бериладиган субсидиялар импорт тарифи ёки квотасига 
нисбатан иқтисодий қулайроқ импортни чеклаш усули хисобланади. Тариф 
ва квота ички нархларни ўзгаришига олиб келишидан ташқари, улар 
натижасида импорт қилувчи мамлакатга юкланган истеъмолчилар 
йўқотишларида ифодаланган истеъмол иқтисодий самараси вужудга келади 
(d сегменти). Ишлаб чиқарувчиларга бериладиган субсидия тариф ва квота 
сингари миллий иқтисодиёт учун камроқ йўкотишлар ҳисобидан импортни 
чеклашни таъминлайди.