Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

2. Истеъмолчилар ютказиши:
a + b + c + d
4. Давлат бюджети даромади
c + e
3. Ишлаб чиқарувчилар ютуғи:
a
b
d
c
a
e
Q
T
Расм 2.3. Катта иқтисодиѐтда тариф 
киритилишининг иқтисодий оқибатлари
нарх P
миқдор Q
S
H
S
1
5. Соф йўқотишлар:
b + d
D
H
P
W
D
1
P
T
1.
Импорт тарифи нархни
P
W
дан P
T
гача кўтаради.
P*
T
t
D
2
S
2
6. Савдо шартларининг 
яхшиланиши: e
 
Ташқи савдо алоқалари ўрнатилишидан олдин: 
Катта мамлакат маҳсулотни Е нуқтасида ишлаб чиқаради ва истеъмол 
қилади (2.3 - расм).
Эркин савдо шароитида: 
Жаҳон бозори ушбу мамлакатга маҳсулотни фақат маълум бир 
миқдорини Pw нархи бўйича олиб кела олгани туфайли ва нарх пасайганда 
маҳсулотнинг таклифи ҳам камайгани учун, умумий таклиф чизиғи эгилувчан 
бўлади. У истеъмолчиларга ички ва ташқи бозорлардан таклиф қилинаѐтган 
маҳсулотлар миқдорини кўрсатади. Эркин савдо шартида ички таклиф ҳажми 
S1ни ташкил қилади, талаб ҳажми D1ни, импорт ҳажми эса (D1 – S1) га тенг 
бўлади. Импорт натижасида маҳсулотнинг ички нархи пасайди, ички таклиф 
ҳажми камайди, талаб ҳажми эса кўтарилди.
Тариф киритилгандан сўнг: 
Маҳсулотнинг ички нархи тариф ҳажмига
ошади (Pw дан Pт гача). 
Умумий таклиф эгри чизиғи юқорига тариф ўлчамида силжиди. Маҳсулотнинг 
жаҳон нархи P*т гача пасаяди. Тариф ҳимояси остида ички таклиф ҳажми 
S1дан S2гача кўтарилади, талаб ҳажми D1дан D2гача камаяди, импорт ҳажми 
эса (D1 – S1)дан (D2– S2)гача тушади.
Катта мамлакат импорт тарифини киритганда худди кичик иқтисодиѐт 
шароитида вужудга келадиган самаралар пайдо бўлади. Фарқи шундан 

---

119 
иборатки, катта иқтисодиѐтда даромадлар самараси икки қисмдан иборат 
бўлади:
