Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

ЖАРРОҲЛИК СТОМАТОЛОГИЯСИДА ОПЕРАЦИЯДАН
КЕЙИНГИ АСОРАТЛАР ФИЗИОПРОФИЛАКТИКАСИ
Ҳ озирги пайтда ю з-ж аг касалликлари га учраган, ай н и қса, 
ж арроҳл и к о п е р а ц и я л а р и н и ўтказган б ем орлар реаби л и тац и - 
ясига катта аҳам ият берилм оқда. Барча оператив ҳолатлар орга­
н и зм н и н г н ервлари зўри қи ш и га олиб келади, ч ай н аш , ай н и қ - 
са, болаларда, ю тиш , гапириш ф ао л и яти н и н г бузилиш ига, бу 
ҳолат эса ти ш -ж а г ти зи м и тўқим алари ва аъзоларида ўсиш ж а ­
р а ё н л а р и н и н г сустл аш и ш и га сабаб бўлади ва у л арн и н г уму­
м ий ўси ш и га ўз та ъ си р и н и кўрсатади. У ндан таш қ ар и , ж ар- 
рохли к о п ер ац и ял ар и тўқи м алар бутун ли ги н и н г бузилиш и б и ­
л ан кечади, бу эса ўз навбатида ш ам оллаш , орган и зм умумий 
қарш и л и ги н и н г п асайиш и ва оп ерац и я м айдони тўқим алари- 
н и н г маҳаллий резисте нтл и ги н и н г п асай и ш и н и келтириб чи- 
қаради. Ушбу о п ерац и ялард ан кей и н ги асоратл арн и н г олдини 
о л и ш учун р е а б и л и т а ц и о н та д б и р л а р н и о п е р а ц и я д а н аввал 
бош лаш ва оп ерац и яд ан кейинги даврда ҳам давом эттириш
керак.

---

340
Огиз бўшли tv ш иллиқ қавати ва лаб касаллиюшри
Бем орларни давол аш н и н г касалхонагача, касалхонада ва ка- 
салхонадан кейинги б осқи чи д а ўтказиладиган ум умий р е а б и ­
литацион тадбирлар Я.М . Биберман ва ҳаммуал. (1983), А К. К ор­
сак (1984), Т.М . Лурье ва ҳаммуал. (1984), Е.В. С и м ан овски й ва 
ҳаммуал. (1986), В.З. Б ойко ва ҳаммуал. (1988) ва б ош қалар иш - 
ларида тў л и қ ёритилган. Биз уш бу тад б и рл арн и н г катта аҳам и- 
ятга мол и к бўлган ж и с м о н и й таъ си р л ар к о м п л ек си га тўхта- 
л и б ўтамиз. У ларни б ем ор касалхонага ёти ш и б и л ан , т е к ш и - 
риш га параллел ҳолда бую риш мумкин. Улар деярли барча ж ар- 
рохли к касалликларида бую рилади. Ж и см о н и й таъ си р кўрса- 
ти ш га қ арш и л и к қилувчи ҳолатлар қуйидагилардир: то к н и и н ­
дивидуал кўтара о л м асл и к , ўткир й и р и н гл и ял л и гл а н и ш к а ­
сал л и к л ар и , р а к , ю рак ф ао л и яти д е к о м п е н с а ц и я с и , э п и л е п ­
с и я , қ о н н и н г ти зи м л и к а с а л л и к л а р и , сил и н т о к с и к а ц и я с и , 
т е р и н и н г ў тк и р к а с а л л и к л а р и , ҳ о м и л а д о р л и к н и н г и к к и н ч и
ярм и ҳамда ф арм акологи к қарш иликлар.
О рганизм ум ум ий қ ар ш и л и ги н и о ш и р и ш учун давол овч и
ж и см он и й тарб и я врачи қўл остида даволаш ги м н асти каси қи- 
л и ш , ундан сўнг эса нам с о ч и қ б илан арти н и ш керак. Г и м н а­
с т и к м а ш қ л а р к о м п л е к с и б е м о р ё ш и ва у м у м и й ҳ о л а ти н и
^исобга олувчи таш к и л и й услубга асосланган бўлиш и керак. 
У пканинг бир м аром да вентиляци я қи л и н и ш и ва қ о н н и н г ки с­
л о р о д б и л ан к ў п р о қ тў й и н и ш и га сабаб бўлувчи чуқур, р и т ­
м ик наф ас олиш б и л и м л ар и н и эгаллаш га, йўналтирилган н а ­
ф ас олиш м аш кдарига катта аҳам ият берилади. Улар ёрдам ида 
эгалл ан ган ш артл и р еф л ек то р б о ғ л и қ л и к ги п о ф и за р б уй рак 
усти ва си м п ато -ад р ен ал ти зи м га и ж об и й таъ си р кўрсатади, 
организм ички м уҳит-ҳолатига сезиларли яхш и таъ си р қилув- 
чи ш ам оллаш га қарш и горм онлар ва қондаги асаб -м ед и атор- 
лар а н и қ нисб ати н и уш лаб ту рад и (П .Г. Ц ар ф и с, 1982).
В и там и н л ар ҳосил б ў л и ш и н и я х ш и л аш , а-чмаш иниш ж а ­
р аён лари н и ва рети кул о э ндотел и ал ти зи м ф аол и яти ни тезл аш - 
ти р и ш учун схема бўйича у л ьтраб и н аф ш а нурл ан и ш б у ю р и ­
лади. Н урланиш проф и лакти к курси қоида бўйича 25-30 та таъ- 
сирдан иборат ва кунора ё к и ҳар куни бую рилади. Н урл ан ти ­
риш о п ерац и яд ан 5-7 кун олдин тугатилади.
О .И . Е ф анов ва ҳаммуал. (1980) м и к р о ц и р к у л яц и ян и ф ао л - 
л аш ти ри ш , организм қ о н -то м и р ва асаб ти зи м л ар и н и мустаҳ- 
кам лаш учун ванна, душ каби гурли сув муолажалари қўллаш ни 
так л и ф қилади. Д астлабки ҳолат ва м ақсадга б о ғл и қ уч асосий 
ом ил - ҳарорат, босим ва ки м ёви й қўш им чалар қўлланилади. 
Б и ринчи омил алоҳида ўрин тутади, чунки паст ҳарорат ёки 
ҳароратн и н г катта ф арқ и том и рл ар то н у си н и н г ва о р га н и зм ­
ни н г салбий таъсиротларга қарш и л и ги н и о ш и ри ш га ёрдам б е ­
ради.

---