Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Тиш кукуни 
кейинги вақтларда кам қўлланилади, чунки улар 
ноқулай ва ги ги ен и к эм ас ҳамда кучли абразив хусусиятга эга. 
У ндан таш қари уларн и н г тарки б и д а ф о й д ал и б и о л о ги к фаол 
қўш им чаларни аралаш ти ри ш м ум кин эм ас, ш унинг учун улар 
ф ақ ат тозал аш учун иш латилади.
Тиш пасталари 
оги з бўш лиғини парвариш қилиш да э н г кўп 
тарқалГан воситадир. Улар паста га м еханик тозалаш хусусия­
ти н и берувчи абразивлар (м ел), ти ш н и тозалаш д а кўп и к ҳосил 
бўлиш ига кўм аклаш увчи ю заси га ф аол таъ си р қилувчи м одда­
л а р (н атр и й л и совун, п еп о л ), пастал ари и п л асти кл аш ти р у в- 
ч к ва сую лтирувчи эри гувч и лар (гли ц ери н ва б ош қалар) тур­
ли хил қўш им чалар (би ол оги к ф аол ва д ори м оддалар, ф тор, 
м и кроэлем ен тл ар, ви там инлар ва б ош қалар) ва п астал арн и н г 
таркиби бузилиб кетиш ига йўл қўйм айдиган богловчи м одда­
л а р (крахмал ва б ош қалар) д ан иборат.
Т и ш пасталари 2 та катта гуруҳга бўлинади:
Г игиеник ва даволовч и -п роф и л акти к: бирлам чи гуруҳ (“ А р­
т е к ” , “ Ну п огод и ” ...) махсус қўш им чалари йўқ, л ек и н яхш и 
м азага, ан ти сеп ти к, тозаловчи ва хушбўй хоссаларга эга. Д а ­
в о л аш -п р о ф и л акти к пасталарга ( “Л е с н а я ” , “ С в о б о д а” ...) од ­
д и й ком п он ен тл ардан б и о л о ги к ф аол моддалар: тузлар, ф е р ­
ме нтл ар, дори вор ўсим ликлар экстратл ари , витам инлар, м и к ­
роэлем ентлар ва б ош қалар қўш илади. Улар кариесга қарш и таъ- 
сирга эга, ти ш да караш лар пайдо бўлиш ига тў сқ и н л и к қила-

---

О т з бўш лит ш иллиқ қавати касалликларининг физио ва фитотерапияси
339
д и , м и л к к а и ж о б и й т а ъ с и р кў р сатад и , о ғи з б у ш л и ғи н и ях- 
ш илаб тозалайд и ва хуш бўй қилади.
О ғиз бўш лиғи ги ги ен аси н и н г ёрдам чи воситаси ти ш эл и к - 
сирларидир. Улар тар ки б и д а турли қуш им чалар (витам инлар, 
ан ти сеп ти кл ар ва б ош қал ар) бор сувли ёки сп и ртл и эри тм а- 
л а р д и р ва од атд а т и ш л а р н и т о за л а га н д а н сўн г ч ай и ш учун 
ҳам да овқатлангандан сўнг, қ о л д и ^ а р н и чиқариб таш лаш учун 
и ш л ати л ад и . Э л и к с и р л а р ( “ Ф л о р а д ” ...) ш а м о л л а ш , м и к р о - 
бларга қарш и хушбўй қи ли ш ва хатго о ғр и қ қолдириш хусу­
си яти га ҳам эга. У лардан б аъзи лари , м асалан, “ С п е ц и а л ь н ы й ” 
(таркибида ф тор бор) ти ш кар и еси н и н г олдини олади.
Т и ш л а р о раси д аги б ў ш л и к д ар н и о в қ а т қ о л д и к д ар и д а н т о ­
зал аш учун т и ш т о за л а ги ч л а р и ш л ати л ад и . У лар тўп л ам қ и - 
л и б ч и қ а р и л а д и . Ё ғоч д ан и ш л а н га н л а р и н и ф а қ а т б и р м а р ­
та , п л а с т м а с с а л и ги н и кўп м арта (тўғри то за л а ш ва с а қ л а ш - 
д ан к е й и н ) и ш л ати ш м ум ки н .
К ў п ч и л и к м у ал л и ф л ар о ги з б ў ш л и ғи н и п а р в а р и ш л а ш н и
бол ада сут прикуси ш акл л ан и ш и тугагандан сўнг, яън и 2-2,5 
ёш дан б ош л аш н и тав си я қиладилар. А ввал ти ш чўткасини п о­
ро ш о к ва пастасиз иш латиш керак. 4-5 ёш дан б ош лаб, бола 
ти ш л ар и н и 2 марта ю виш и лозим : кечқурун уйқуга ётиш дан 
олдин ва эрталаб нонуш тадан кей и н . Ч ўтка ҳаракати вертикал 
бўйлаб йўналтирилади: ти ш б ўй и н чал ари д ан кесувчи қ и р р а- 
л а р (к о р о н к а буртиги) том он и га. М уолаж анинг д авом и й ли ги
2 д ақи қадан кам бўлм аслиги керак.