Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Клиник кўриниши. 
М еталл п ротезлард ан келиб ч иқадиган 
т о к с и к стом ати тл ард а ти л к у й и ш и ш и , к и сл о та та ъ м и н и с е ­
зи ш , геп етсали вац и я, п арести зи яли кўри н и ш л ар, умумий асаб 
бузил иш лари, м еъ д а-и чак тракти жароҳатл а ниш и каби субъек­
ти в си м птом лар кузатилади. Тилдаги куйиш иш си м п то м и н и н г 
дараж аси оғиздаги м еталли п р о тезн и н г м иқцорига ва та қ и л - 
ган муддатига боғлиқ. Қ атор бем орларда куйиш иш жуда куч­
ли , оғри қли кечади, б ош қаларда ун чалик кучли б елгилар ку­
затилм айди. К уй и ш и ш д о и м о о вқ ат ейиш га б о ғл и қ б ўлм асли - 
ги, б ош оғриғи б и л ан , уйқуни бузилиш и ва таъ сирланувчан- 
л и к б илан ҳам кечиш и мумкин.
О л ти н н и н г 900-п робасид ан кўп ри кси м он протез қўйилган 
бем орларга 1-7 кундан кей и н сў л ак н и н г кўп аж ралиш и, сўлак 
суюкуташуви (п и т и а л и зи м -ё п и ш қ о қ л и к н и н г п а с ай и ш и ) куза­
тилади. С ў л акн и н г кўп аж рал и ш и металл протезга нисбатан 
о р ган и зм н и н г ўзига хос ҳим оя ҳусусиятидир. А йрим ҳолатлар- 
д а сўлак қую к^аш ад и , кў п и к си м о н бўлади ва натиж ада оғиз 
қурийди. Бу си м п том м еталлар сўлак б ези н и и н ер вац и я қ и - 
лувч и п а р а си м п а ти к тол ал арга тў ғр и д ан -тў ғр и таъ си р қ и л и - 
ш и н и кўрсатади.
К ислотали таъм сезиш б ем о р н и н г д о и м и й ш и кояти бўлиб 
шўр нарса еганда сезги кучаяди. Бу сим птом оғиздаги турли 
м еталл п р о те зл а р д а н э л е к т р о к и м ё в и й р е а к ц и я н а ти ж а с и д а
ҳосил бўлган водород ионлари б илан боғлиқ. Бу ҳолатларда

---

Аллергик касалликларда 0Б11Щ ва лабда кузат иладиган ўзгариш лар...
109
сўлакдаги pH м уҳитнинг кислотали том он га си л ж и ш и ва ко р ­
розия ҳосиласининг м иқдорий тарки б и - м икроэлем ентлар: т е ­
м и р , м и с, х р о м , м а р га н е ц , н и к е л ў р таси д а тў ғр и д а н -тў ғр и
б оғл и кд и к ан и к^ ан ад и . А ралаш сўлакдаги буф ер ҳажм - ҳимоя 
м еханизм ида ҳам ўзгариш кузатилади, сўлакдаги о қси л м и к ­
д ори ош ади.
Т о к с и к стом атитлард а п арестези я алом атлари кузатилади. 
П арезтезия кўп ҳолларда асаб ти зи м и касал беморларда: эм о - 
ционал кучсизликда, таъ си рч ан л и кд а, кон ц ероф аб и яд а яққо л
нам оён бўлади.
О ғиз б ўш лиғини кўрганим изда ти л учидаги и п си м он сўр- 
ғи ч ларн и н г атр о ф и ял ан и ш и натиж асида қизил нуқталар кўзга 
таш ланади. Б ош қа ҳолатларда л а б н и н г қ и зари ш и , оғи з ш ил- 
л и қ қ о б и қ қавати, тил, л аб н и н г кучсиз ш и ш и ш и сезилади. З ан ­
гламас металл п ротезл арн и н г улама қи см и да окси д л ан и ш қат- 
л а м и , теш и кч ал ар ва ноте кисл икл ар кузатилади, 900-пробали 
к о р о н ка ва кўп ри кси м он протезл арн и н г, хром -кобальтли би - 
югел протезл арн и н г ранги ўзгаради.
М еталли п р отезл арга т о к с и к р е а к ц и я с е зи л ган бем орл ар 
с ў л а г и н и н г м и н е р а л т а р к и б и д а м е ъ ё р и й к ў р с а т к и ч л а р д а н
ф а р қ л и ў зг а р и ш л а р к у за т и л а д и . (1 -ж а д в а л ).
Зан глам ас м еталли протездан то к си к стом атит ҳолати ку­
за ти л с а , сў л ак д аги те м и р 7,6 м арта, н и к е л ь 2,2 м арта, мис
4,9 м арта, кумуш 4,4 м арта, хром 1,4 марта ош ади. С ўлакдаги 
к и м ёви й эл ем е н тл а р м и к д о р и н и н г о ш и ш и (м и к р о п р и м е с и ), 
кобальт-хром қо ти ш м аси н и н г (К Х С ) ю қори аҳам иятли э л е к ­
тр о к и м ёви й потенциал и б илан б оғл и қ, унда сўлакдаги pH м у­
хи м кислотали том он га сил ж и й д и , оқсил м иқцори ош ади (1,6- 
1,7 м г/м л ). А гар олтин ва К Х С гал ван о и к к и л и к ҳосил қи л и н са 
ионлар сўрилиш и тез кечади ва сўлакда ю қори кислотали ҳолат 
пайдо бўлади.
1-жадвал