Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги



Download 13,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/313
Sana01.05.2022
Hajmi13,62 Mb.
#601237
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   313
Bog'liq
Огиз бушлиги шиллик кавати Ж.А. Ризаев, 2008

ТИШ ПРОТЕЗЛАРИДА ҚЎЛЛАНАДИГАН
ХОМАШЁЛАР ҚЎЗҒАТАДИГАН АЛЛЕРГИК
ЎЗГАРИШЛАР
ГАЛВАН 0 3
Этиологияси ва патогенези. 
Т иш протезларида қўлланила- 
диган хом аш ёларнинг оғиз бўш лиғи тўқим аларига ва бутун бир 
орган и зм га таъ си р и н и ўрганиш о ртоп ед и к стом атол оги ян и н г 
ҳози рги кундаги долзарб м уам м оларидандир.
Ҳ озирда ортопедик стоматологияда; таркибида тем ир, хром, 
н и к ел ь, ти т а н , м арган ец , к р е м н и й , м олибден, кобальт, п а л ­
л адий, рух, кумуш , олтин каби элем ентлар кирувчи кобальт- 
хром, кум уш -палладий қотиш м аси, асосини олтин таш кил қи- 
лувчи метал, платина ва шунга ўхшаш занглам ас металлардан 
кенг ф ойдаланилм оқда. Т иш протезларини бириктириш қисми 
учун кумуш , м ис, м арганец, м агний, кадмий каби элм ентлар- 
дан таркиб топган припайлар қўлланилади. Ш ундай қилиб турли 
металл қ о ти ш м аларидан таш кил топадиган тиш протезларини 
тайёрлаш учун 20 га я қ и н металлар иш латилади.
Т иш протезлари оғиз бўш лиғига киритилгандан кейин эл ек ­
тром еханик ж араёнга (коррози яга) учраш и м умкин. Бизга маъ- 
лум ки ҳар бир металл эл ектрол и т эритм асига туш ганда ўзига 
хос потенциал ҳосил қилади. Ҳ о си л бўлган потенциал м еъё- 
рий водород э л ек тр о д и нолга те н г бўлган ҳолатга н и сб атан
ан и кд ан ад и . Э лектрон п о тен ц и ал и н и н г ортиб б ориш и кетм а- 
кетлигида ж о й л аш ган м еталлар қатор куч л ан и ш л арн и юзага 
келтиради. А гар оғи з бўш лиғида турли п отенциалли м еталлар 
ж о й л аш ти р и л са, у л ар н и н г р е а к ц и я с и ю зага к ел и б , гал ван и к 
элем ентлар пайдо бўлади. Ю қори м ан ф и й п отенциалли м етал­
лар галваник элем ентларни эритади ва ўз вақтида ўзи ҳам ем и - 
рилади, к о р р о зи ял ан а бош лайди.
Г альваник эл ем ен т асосида окси д л ан и ш - қай тари ли ш р е ­
акц и яси ётади. М ан ф и й эл ектрон потен ц и ал л и м еталлар о к - 
сидланади ва и о н л ар и н и эритм ага аж ратиб беради. И онларни 
сую қпикка б ери ш қоб и л и яти турли м еталларда б и р-хилда кеч- 
майди. М асалан, те мир мисга нисбатан кучли оксидланса, м ар­
ганец хром га н и б атан , н и кел қўгош инга нисбатан ва б ош қа- 
лар. М еталл қ ан ч ал и к ю қори дараж ада ркси д л ан са ва ионини 
сую қли кка берса, ш ундай ю қори дараж адаги м ан ф и й потен - 
ци ал н и ўзига м уж ассам лаш тиради ва ким ёвий ж иҳатидан фаол 
металл саналади.
Бир хил тарки б л и м еталлар ҳам ўзаро эл ектроки м ёви й ре-


104
О т з бўш лит ш и.ииқ қават и ва ла б касалш клари
ак ц и яга ки ри ш и м ум кин; бу ж араён га сабаб занглам ас м еталл- 
н и н г тарки б и , турлича ва структуравий ҳолати бир хил бўлмас- 
л игид ир.
О ғиз бўш лиғидаги галваник эл ем ен тн и н г ф аол л и ги н и , яъни 
э л ек тр о д л ар н и н г (ти ш п ротези ) эр у вч ан л и ги н и , э л ек тр о л и т- 
н и н г (сўлакнинг) ки м ёви й ф аол л и ги ва гал ван и к эл ем ен тн и н г 
ўртасида пайдо бўлган то к кучи б илан а н и қ л аш ҳамда баҳо- 
лаш м умкин.
О ғиздаги сўлак м ураккаб б и о ки м ёв и й тар ки б л и электролит 
саналади. С ўл акн и н г тарки б и га: 98% сув, 1-2 % м инераллар,
133,9 мг% азот сакдовчи ор ган и к м одда, оқси л бўлмаган озуқа 
эр к и н ам иноки сл отал ар (сут, ачиган узум, уксус, л и м о н , олма, 
ш авел уксус кислоталари), 14-75 мг% м очевина, 2,5 мг% м о- 
ч еви н али к и сл ота, 0,98 мг% ти р о зи н ; 0,86 мг 
%
тр и п то ф ан , 
В гуруҳ ви там и н л ар, б и о ти н , а с к о р б и н л и кислота, ф ер м ен т- 
лардан: д и а к то за , п и тал и н , о к с и л а за, п е р о к с и д аза , каталаза, 
лактатдегидрогеназа, кислотал и ва иш қорл и ф о сф атоза, про- 
теи н азал ар ва б ош қалар киради.
С ўлакда н о о р ган и к м оддалардан хлор, б ром , йод, ф тор ка- 
б и л а р н и н г а н и о н л ар и учрайди. Ф о с ф а т ва ф то р ан и о н л ар и
э л ек тр о к и м ё в и й п о те н ц и а л н и к а ттал аш ти р ад и , хлор ан и о н и
— д еп оляри затор бўлиб, ион заряд лари н и таш увчи, я ъ н и , анод 
ва катод ж араён и н и тезлаш тирувчи ом ил бўлиб хизм ат қила- 
ди. Ш ун и н гд ек сўлак тар к и б и д а тем и р , м ис, кумуш , м арга­
н е ц , а л ю м и н и й каб и м и к р о э л е м е н т л а р ва к а л ь ц и й , к а л и й , 
н атри й , м агн и й , ф о сф о р каби м акроэл ем ен тлар учрайди.
М и кроэл ем ен тл арн и н г б и о ти к м иқдори асосан ф ерм ен тл ар 
( в и т а м и н л а р , г а р м о н л а р ) т а р к и б и г а к и р и б , о р г а н и з м д а г и
қатор б и о ки м ёв и й реак ц и ял ар н и ф аол л аш ти ри ш учун зарур- 
дир. Ш унингдек, кобальт витам ин В12 тарки б и га ки ри б , ок- 
сидаза ва орги н азан и ф аоллаш тиради. М ис оксидаза ва гемо- 
с и д е р и н н и н г а с о си й қ и с м и н и т а ш к и л қ и л и б , л е й к о ц и т л а р , 
гем оглабин, аскарб и н окси д аза ва С ви там и н и н и оксидлаш ж а- 
раёнида и ш ти рок этади. Т ем и р эса гем оглабин, окси д аза, к а ­
тал азал ар тарки б и га киради.
С ўл ак буф ер ва н ейтралловчи ар алаш м ал арн и ўзида с а қ - 
лайди. С ў л акн и н г буф ер ҳаж м и к и с л о та ва и ш қ о р н и н е й т - 
р а л л а й д и ҳам д а ҳ и м о я м е х а н и з м и н и ў зи д а м у ж а с с а м л а ш ­
т и р а д и . С ў л а к н и н г б у ф е р а р а л а ш м а с и н и б и к а р б о н а т л а р , 
ф о с ф а т , т и з и м ва с ў л ак д а ги о қ с и л (у м у м и й о қ с и л 0,18% ) 
а с о с и д а а н и қ л а н а д и . С ў л а к н и н г б у ф е р ҳ аж м и с а б за в о т л а р
ва о қ с и л л а р е га н д а к а т т а л а ш и б , т и ш л а р й ў қ о т и л га н д а , уг- 
л е в о д га б о й м аҳ су л о тл ар е га н д а к и ч и к л а ш а д и , ш у н и н гд е к , 
с ў л ак д а ги (р Н -м у ҳ и т ) во д о р о д и о н л а р и к о н ц е н т р а ц и я с и г а
б о ғ л и қ бўл ад и . Бу к ў р с а т к и ч л а р с ў л ак д а 5,0 д а н 8,0 гача


А ы ергик касалликларда О Б I I I К, ва лабда кузат иладиган ўзгаришлар...
105
бўлган м и қ д о р д а т а с д и к ^ а н а д и . М е ъ ё р д а ў ртач а сў л ак д а ги
р Н -м у ҳ и т 6,9 га тен г.
С ўлакдаги р Н -м у ҳ и тн и н г кислотали том он га си л ж и ш и па- 
р о д о н т н и н г л о к а л ш а к л и д а , м и л к - ч ў н т а к ш а к л и д а , о г и з 
бўш лиғи ш и л л и қ қаватида ял л и ғлан и ш ўчоғи бўлганда ва м еъ- 
д а-и ч ак тракти касаллигида кузатилади.
Ш ундай қилиб, сўлак оғи з бўш лиғи ва металл протез ора- 
сидаги эл ек тр о к и м ёви й ж араён н и юзага келтирувчи эл ек тро­
л и т саналади. Э л ектр о ки м ёви й реакц и я м аҳсулотлари; галва­
н и к т о к ва т о к си к к асал л и кл арн и н г (галваноз, то к с и к стом а­
ти т) сабаб чи ом и л и сан ал ган м и с, кад м и й , хром , қўрғош и н
каби м икроэлем ентлардир.
Т иш протезлари хом аш ёси таъсирида келиб ч иқадиган оғи з 
бўш лиғи аъ зо л ар и н и н г касалликлари к ей и н ги йилларда о р то ­
педик стом атология к л и н и каси д а муҳим м уам м оларни туғдир- 
м оқда, таш х и сл аш д а ва ян ги т е р м и н л ар н и и ш л ати ш д а д о л - 
зарблик касб этмоқда. К ейинги йилларда 

Download 13,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   313




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish