Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

З А М Б У Р У ҒЛ И К А С А Л Л И К Л А Р
О ғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати касал л и кл ари ичида 
патоген зам буруғлар келтириб чи карган хасталиклар ачи тқи - 
сим он замбуруғлар жароҳатлари кўриниш ида бўлади. А. И. М ар­
ч ен к о ва б ош қа м уал л и ф ларн и н г (1970) м аълум отларига кара- 
ганда, оғи з бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати касалликлари ичида 
тарқалганлиги ж иҳатидан кандидоз учинчи ўринни эгаллайди. 
О ғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қ а в а т и н и н г чуқур қатлам лари- 
даги м икозларидан а к ти н о м и к о з қ ў п р о қ кузатилади.
Кандидоз.
А читқисим он замбуруғлар C andida (Oldium. М inilia 
ва бош қ.) туркум ига киради ва табиатда кенг тарқалган. М р- 
ғорда улар с ап р о ф и т ҳолда яш аб , 50% аҳол и н и н г оғи з бўш ли- 
ғида ф аол бўлм аган турлари кузатилади. М аълум ш ароитларда 
бу замбуруғлар потоген ҳолатга киради ва оғи з бўш лиғи ш и л ­
л и к к о б и к каватини: те р и н и н г - асосан бурм аларини, ш у н и н ­
гдек, ти р н о к атроф и ва ти р н о к н и ж ароҳатлайди. К асаллик тур­
ли кўриниш даги кўағатувчилар н ом и билан: м о н и ли аз, леву- 
роз, ю заки б ластом икозлар, кандидо м икоз, кандидоз, эн г кенг 
тар калган тури “ кан д и д о з” ном и б и л ан ю ритилади.
Ачиткисимон замбуруғлар - 
Candida
туркумига кирувчиларни 
мева ва сабзавотлардан топиш м умкин. Бу замбуруғлар соғлом 
ода мл ар ш и л л и к к о б и қ қавати ва терисида с ап р о ф и тл и к к и ­
лади. К уп и н ч а янги туғилган бол ал арн и н г ш и л л и к к о б и к қа- 
ватида учрайди; болаларга о н ан и н г туғиш аъзоларидан ю қади. 
C andida туркум ига кирувчи замбуруғлар ўзи учун яхш и ш аро- 
итларга туш иб колса потоген ҳолатга ўтади. М еъд а-и ч ак ка- 
салликларида кўпинча, оғи з бўш лиғи ш и л л и к к о б и қ қаватида 
кадидозлар пайдо бўлади. М одда алм аш и н уви н и н г ай н и кса, уг­
ле водлар а л м аш и н у ви н и н г б узилиш и кан д и д оз ри вож лан и ш и
учун яхш и ш арои т яратади. К дндли диабетдаги бирлам чи бел- 
гилар натиж асида кўпинча оғиз ш и л л и к к о б и к қаватида к а н ­
дидоз ю зага келади. В итам инлар алм аш инуви б узилиш ида, р и ­
б о ф л а в и н , п и р и д о к с и д , н и к о т и н к и с л о т а е т и ш м а с л и г и д а , 
о рган и зм реакти вли ги тезда туш ганда, и н ф ек ц и яга нисбатан 
орган и зм ҳим ояси пасайганда кандидоз ривож ланади.
А нтибиотиклар ва корти костерои д д ори воситаларини к е ­
й и н ги йилларда ти б б и ётд а кенг кўлланилиш и окибатида огиз 
бўш лиғи ш и л л и қ к о б и к каватида кандидозлар учраш и кўпай-

---

70
Оғиз бўшлиғи ш и лт қ қавати ва ла б касалликлари
моқца. А н ти б и оти кл ар б и л ан у зо қ вақт д авол ан и ш оқибатида 
орган изм да д и сб ак тер и о з (м еъёрий б ак те р и я л ар н и н г ўлиш и) 
ж араён и кучаяди ва C andida туркум ига кирувчи замбуруғлар 
ри вож лан и ш и учун ш ароит туғилади. У зо қ вакд корти костери - 
од ва ц и тостати к дори воситаларидан даволаш м ақсадида и ш ­
л ати ш , о рган и зм реакти вли ги ни п асай ти ради , углевод ал м а- 
ш ин уви н и бузади, витам инлар тенглиги йўқолади: бу эса зам - 
буруғларнинг ри во ж лан и ш и учун қулай ш арои т яратади, улар­
н и н г сурункали кечиш и, а й н и қ са, оғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ
қаватида ҳуж айра им м унитети ети ш м овч и л и ги оқи б ати д а, тур­
л и ом и лл ар таъ сири натиж асида; м асалан, уй бекалари д а идиш
т о в о қ ю виш да, ш и ри н л и кл ар иш лаб ч и қари ш корхонаси иш - 
чиларида, сабзавот-м еваларга иш лов берувчиларда қў п р о қ уч ­
раш и кузатилади.
К а н д и д о зл ар н и к л и н и к ю зага ч и қ и ш и ва к е ч и ш и б е м о р ­
н и н г ё ш и га , ж и с м о н и й ҳ о л а т и га , б о ш и д а н к е ч и р г а н у м у ­
м и й к а с а л л и к л а р га, д о р и в о с и т а л а р и н и н г и ч и л га н м и к д о - 
р и г а ( а н т и б и о т и к л а р , к о р т и к о с т е р о и д л а р ) ва б о ш қ а л а р г а
б оғли қ. А. М. А риевич ва 3. Г. С т е п ан е н о в ал а р (1965Й.) а й т и ­
ш и ч а, уч хил к ў р и н и ш д а ги к а н д и д о зл а р ф ар қ л а н а д и :