Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Миқдор таҳлили усуллари
Визуал фотография ва фотоэлектрик усулларда бажарилиши мумкин.
Визуал усул кўпинча намунани ярим миқдорий экспресс анализларида қўлланилади. Шунинг учун охирги йилларда фотоэлектрик усулдан фойдаланилади .
Фотография усули эса ўзининг спектрограммада, спектрал чизиқлар қорайиши интенсивлиги ҳосил бўлишига асосан аниқланади .
Фотопластинкага тушаётган нур интенсивлиги ва қорайиш орасидаги боғлиқлик фотопластинка қийшиқ чизиғи характеристикаси деб номланади .

AB – етарли ушланмаган қисм
CD – кўп ушланмаган қисм
ВС – тўғри чизиқдан иборат .
спектрал чизиқда катта ахамиятга эга
Бу қисм учун нур интенсивлиги ( J ), экпозиция вақти (t – сек) ва қорайиш (S) орасида қуйдаги боғлиқлик формуласи билан белгиданади .
S=f (Jt)
Бунда ВС – тўғри чизиқли қисм оғиш бурчаги тангениси, контрастик деб номланади .
Р – константа (доимийлик) – қиймати 1 п
Х¹ – фотопластинка константа шварцильда инерцияси .
Фототографик усулида миқдорий анализнинг асосий мақсади фотопластикага ёки фотоплёнкага олинган нисбий спектрал нур чизиқларини аниқлашдан иборат .
Икки нисбий спектрал чизиқлар фотографиясини солиштириб аниқлаш усули фотометрик усул асосини ташкил этади .
Иккала спектрлар қорайиш чизиқларини чизма характиристикасини тўғри чизиқли қисмда бўлса, унда биринчи спектр чизиғи учун қуйдаги тенгламани ёзиш мумкин .
Иккинчи спектр чизиғи учун эса
Ҳар иккала чизиқлар бир спектрга тегишли бўлгани учун
Унда бўлади .
Яъни иккита чизиқ нисбий интенсивлигини фотопластинка контрастлиги спектрограммадаги қорайишлар фарқи бўйича аниқлаш мумкин .
Бу усул асосан хозирги замон методларида қўлланмоқда .
Спектрограммаларидаги спектрал чизиқлар қорайиши микрофотометрларда ўлчанади .
Фотопластинкадаги спектрал қорайиш чизиқларини микрофотометрда  ўлчаш
Фотоплёнкадан спектрал қорайиш чизиқларини фотоэлектрик микрофотометрларда ўлчаб аниқланилади. Нур тор тирқишдан чиқиб пластинкадаги спектрал чизиқлар орқали ўтади. Пластинкадан ўтган нур интенсивлиги галваниметр билан уланган фотоэлементга тушади. Спектрал қорйиш ўлчов бирлиги сифатида пластинканинг тиниқ қисмларидан ўтган нур таъсиридан галваниметрдаги ўзгаришини логорифимик қиймати ва спектрал қорайиш чизиғи бирлиги сифатида тиниқ пластинкадан ўтган нур ва спектрал чизиқлик пластинкадан ўтган нурлар нисботидан, голваниметрдаги кўрсаткич қийматининг логорифми олинади .
Ўлчов асбобида голваниметр ўлчамларини аниқловчи логорифимлик шкала мавжуд бўлиб, у асосан спектрал қорайишини баҳолаш учун қўлланилади. Нисбий интенсивликни ва спектрал миқдорий таҳлилда одатда иккита спектрал чизиқлар – қўшимча спект чизиқлар ва ички стандарт спектр чизиқлари интенсивлиги солиштирилади ва модда концентрацияси логарифимли ҳамда қўшимча чизиқлар спетрал қорайишини (S₁) солиштирувчи чизиққа (S₂) нисбати асосида график тузулади .
S = f (С)
S=S₁-S₂
Графикдан фойдаланиб ноаниқ элемент концентрацияси аниқланади. Масалан, бу метод 3 та эталонни 1 та фотоплстинкага туши риб, 3 та маълум бўлган элемент эталони билан солиштирилади.
Микрофотометрда спектрларни ҳамма эталонларини ва текширилувчиларни гомологи жуфтлик қорийиш (аниқланувчи элемент чизиғи ва ички стандарт чизиғи). Сўнг эталонларни қорайиш фарқи ҳисоблаб чиқилади ва график тузилади.
S = f (С)
Калибровкалик графикдан фойдаланиб, номаълум элементни концентрацияси аниқланилади.