Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Хажмий усул
Махсус шиша идишга адсорбент маълум бир ўлчамда солинади. Идишдан мнометр ноль кўрсатгунча хаво тортиб олиниб вакуум хосил қилинади. Сўнг кран орқали идишга газнинг аниқ ўлчанган қисмини киритилади ва манометрдаги босимни ўзгариши кузатилади. Идишни хажмини билиб, туриб Менделеев – Клайпейрон тенгламаси: pV = nRT ёрдамида, адсорбент бўлмаганда шу газ хосил қиладиган босимни аниқланади. Босимни ўлчаб туриб, системада қолган газ хажмини аниқлаш мумкин. Уларнинг фарқи адсорбцияланган газни миқдорини кўрсатади.
Шундай қилиб, адсорбция – маълум бўлса ва унга тегишли босим аниқ бўлса, изотерманинг бир нуқтаси аниқлаб олинади.
Оғирлик усули
Узун шиша идишда сезувчан спиралсимон кварц толада ликопча осилган, у ликопчпдп маълум миқдорда сорбент бор. Бу махсус жуда сезгир пружинали тарозидир. Ликопчага қўшилган оғирликни хисобловчи шкаладаги ўзгариши микроскоп ёрдамида колибрланган кварц пружинанинг узайиши билан аниқланади. Жўмрак орқали аниқ хажмли газни чиқариб, манометрдан босимни ва модданинг хажмини пружина тарози орқали аниқланади ва шундай қилиб, адсорбция изотермаси тузилади. Харорат кўтарилганда газ молекулалари кўпроқ, кинетик энергияга эга бўлади ва сорбент юзасидан енгилроқ ажралади, чунки юза кучлар таъсири майдондан ажралади.
Харорат пасайганда адсорбция кучаяди. Адсорбциянинг тезлигига сорбент юзасининг тузилиши таъсир қилади. Газ молекулаларига сорбент юзаси қанчалик яқин бўлса, шимилиш жараёни шунчалик тез бўлади. Силлиқ юзада, ойна, металл кристалларида адсорбция тез боради. Ғовакчаларда сорбцион тенглик секин вужудга келади. Агар иккита бир ихл сорбцион хажмли, лекин хар хил ғовакчаларга эга бўлган сорбентлар учун шимилган модда миқдори вақтга боғлиқлигини кўрсатувчи график тузилса, бунда катта ғавакчаларга эга бўлган сорбентни сорбцион тезлиги анча юқорилиги ва сорбцион тенглик тез юзага келишини кўриш мумкин.
Хроматографик тажрибаларда адсорбциянинг бошқа турлари - хемосорбция ва капилляр конденсацияси хам кузатилади.
Адсорбцияда жумладан газга суюқлик шимилганда газни шимилган миқдори сорбентда эриган эритмага ва агар суюқлик билан газ реакцияга киришмаса босимга боғлиқ. Р=СН