Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази тошкент тиббиёт академияси

Гранулоцитопоэз ёки донадор лейкоцитларнинг такомиллашиши схематик равишда қуйидагича ифодаланади: ўзак ҳужайра - миелопоэзнинг бошланғич ҳужайраси - миелобласт - промиелоцит – миелоцитлар - метамиелоцитлар - таёқча ядроли лейкоцитлар - етук ёки сегмент ядроли лейкоцитлар. Миелобластларнинг цитоплазмаси эркин ҳолда ётган рибосомалар ва полисомаларга бой, цитоплазмада митохондриялар ва дағал эндоплазматик тўр бор. Промиелоцитлар цитоплазмаларида морфологик жиҳатдан бир-биридан тубдан фарқ қилувчи донадорлик пайдо бўлиши туфайли уч алоҳида турга - нейтрофил, эозинофил ва базофил промиелоцитларга бўлинади. Нейтрофил промиелоцитлар думалоқ ёки овал шаклга эга. Катталиги ҳар хил бўлган доначаларни асосан икки гуруҳга ажратиш мумкин. Биринчи хил доначалар йирикроқ бўлиб, ўз бўялиш хусусиятлари билан азурофил доначаларга ўхшайди. Бу доначалар промиелоцит босқичида кўпчиликни ташкил этиб, уларнинг сони нейтрофил ҳужайраларнинг ривожланиши давомида камайиб боради. Иккинчи хил доначалар кам сонли ва майдароқдир.Промиелоцитлар цитоплазмасида кўп сонли кенгайган эндоплазматик тўр каналчалари, яхши ривожланган Гольжи комплекси борлиги аниқланган Эозинофил промиелоцитлар ўз цитоплазмасида эозин билан бўялган ва нейтрофил доначаларига нисбатан йирикроқ бўлган доначалар тутиши билан ажралиб туради. Эозинофил дона­чалар бир хил тузилишга эга бўлмай, уларни асосан икки хилга ажратиш мумкин. Доначаларнинг бир қисми юмалоқ ёки овалсимон бўлиб, ташқи томондан мембрана билан қопланган. Иккинчи хил дона­чалар чўзинчоқ ёки эллипссимон шаклга эга бўлиб, уларнинг марказида ёки сал четроқда юқори электрон зичликка эга бўлган кристаллоид бўлади. Иккинчи хил доначалар типик эозинофил доналари бўлиб, уларнинг сони про­миелоцит босқичида нисбатан камроқ бўлади ва ривожланиши давомида ошиб боради. Базофил промиелоцитлар нисбатан майдароқ бў­либ, улар цитоплазмасида йирик тўқ кўк ёки қўнғир рангга бў­ялган базофил доначалар бўлиши билан характерланади. Промиелоцитлар, қайси турга мансуб эканлигидан қатъи назар, йирик овалсимон ёки ботиқликка эга бўлган ядрога эгадирлар. Промиелоцитлардан миелоцитлар ҳосил бўлади. Миелоцитлар бир оз майдароқ бўлиб, улар ҳам ўз цитоплззмасидаги донадорликнинг тузилиши ва бўялиш хусусиятларига қараб уч турга - нейтрофил, эозинофил ва базофил миелоцитларга бўлинади. Метамиелоцит босқичида ядронинг шакли ўзгаради - унда ботиқлик пайдо бўлиб, бу ботиқлик ядрога тақасимон шаклни беради. Метамиелоцитларда ҳужайра органеллаларининг редукцияга юз тутганлигини кўриш мумкин. Цитоплазманинг асосий қисмини донадорлик тўлдириб, бу донадорликнинг тузилиши нейтрофил, эозинофил ва базофил метамиелоцитларнинг ҳар бирида ўзига хосдир. Такомиллашиш давомида ядродаги ботиқликлар чуқурлашиб боради ва ядрони алоҳида бир-бири билан ингичка қисмлар орқали боғланадиган бўлакларга бўлади ва натижада етук ёки сегмент ядроли гранулоцитлар ҳосил бўлади. Гранулоцитопоэз жараёни давомида ёш хужайралар - про­миелоцитлар, миелоцитлар митоз йўли билан бўлиниб кўпаяди. Метамиелоцит ва таёқча ядроли гранулоцитлар бўлиниш қобилиятини йўқотган ҳужайралардир.