Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг

2. 
БАРВАҚТ ЭЯКУЛЯЦИЯ (БЭ) 
2.1. Эпидемиология, этиология, патогеназ 
БЭ эркаклар жинсий функциясининг кенг тарқалган бузилиши бўлса-да, унинг 
механизми яхши ўрганилмаган. Кўпинча, беморлар симптомларни муҳокама қилишни 
истамайдилар, мутахассисларнинг кўпчилиги эса самарали даволаш усулларини 
билмайдилар. Натижада, нотўғри ташхис қўйилиши ва нотўғри даволаниш тайинланиши 
мумкин [2].
2.1.1. Барвақт эякуляциянинг эпидемиологияси 
БЭнинг тарқалишини баҳолашдаги асосий қийинчилик – тадқиқотлар ўтказиш 
вақтида аниқ (тасдиқланган) тушунчанинг мавжуд эмаслиги [265]. Энг юқори, 31%га тенг 
бўлган тарқалиш кўрсаткичи (18-59 ёшли эркакларда) АҚШдаги NHSLS тадқиқотида 
аниқланган [266]. 18-29, 30-39, 40-49, 50-59 ёшдаги гуруҳларда тарқалиш мос равишда 30, 
32, 28 ва 55% ни ташкил қилади. Аммо БЭнинг учраш частотаси нисбатан кам миқдордаги 
БЭни даволаш учун мурожаат қилган беморларга асосланиб 20-30% га етиши эҳтимоли 
кам. Ушбу юқори тарқалиш кўрсаткичлари текширув олиб борилаётган беморда 
эякуляция барвақт содир бўлиши ёки бўлмаслиги ҳақидаги битта саволнинг бир қисми 
сифатида дихотомия шкаласини (ҳа/йўқ) қўллаш билан боғлиқ бўлиши мумкин. Ушбу 
факт билан Европа тадқиқотлари натижаларига кўра тарқалганлик даражаси анча паст 
бўлганлигини тушунтириш мумкин [267]. Waldinger ва хаммуаллифлари [267] томонидан 
таклиф этилган БЭнинг 4 та турига кўра БЭнинг бирламчи тури 2,3%, иккиламчи тури 
3,9%, табиий ўзгатувчи тури 8,5% ва эякулятор функциянинг БЭ шаклидаги бузилиши 
5,1% ҳолларда учрайди [270]. Иккиламчи ва бирламчи БЭнинг умумий популяцияда 
учраши 5% эканлигини эпидемиологик маълумотларда келтирилган, уларга кўра 5% 
эркакларда интравагинал эякуляциянинг латент вақти (ИЭЛВ) 2 минутдан кам [271].
2.1.2. Патофизиология ва хавф омиллари 
БЭнинг этиологияси аниқ эмас. Адабиётларда психологик ва физиологик сабаблар, 
жумладан хавотир, жинсий олатнинг кучли сезувчанлиги ва 5-HT рецепторлари 
дисфункцияси хақидаги таҳминий фикрларни тасдиқловчи маълумотлар етарли эмас 
[272]. Бундан ташқари БЭнинг патофизиологияси яхши ўрганилмаган. ЭДдан фарқли 
ўлароқ, ташқи уретрал тешикдан мажбурий равишда эякуляцияни чиқаришга олиб 
келадиган физиологик шароитларда бузилишлар кузатилмайди. ЭД билан оғриган 
эркакларнинг кўпчилигада БЭ ҳам содир бўлади [273, 274]. ЭД билан боғлиқ бўлган 
юқори даражадаги ташвиш БЭни кучайтириши мумкин, бу эса ЭД асосида ётган хавф 
ўрнига нотўғри БЭни ташхислаш хавфига олиб келади. NHLS маълумотларига кўра, ёш 
катталашиши билан учраш частотаси ошиб борадиган ЭДдан фарқли ўлароқ, БЭнинг 
тарқалиши ёшга боғлиқ эмас [266, 267]. БЭ оилавий аҳвол ва даромад даражаси билан 
боғлиқ эмас [266]. Бироқ, БЭ кўпинча қорамағиз эркаклар ва лотин америкалик ва 
мусулмон аждодлари бўлган эркаклар орасида учрайди [275, 276] ва маълумоти паст 
бўлган эркакларда тез-тез учрайди [266, 274]. Бошқа хавф омилларига генетик мойиллик 
[277], соғлиқнинг заифлиги ва семизлик [266], простата безининг яллиғланиши [278–280], 
қалқонсимон без функцияларининг бузилиши [281], қандли диабет [282, 283], жисмоний 
фаолликнинг йўқлиги [284], ҳиссий кечинмалар ва стресс ҳолати [266, 285, 286], 

---

243 
шунингдек, ўтган жинсий ҳаёт билан боғлиқ азобловчи кечинмалар [266, 274] кириши 
мумкин. Хавфни ўзгартириш/олдини олиш тактикаларига нисбатан олиб борилган ягона 
мавжуд тадқиқотга кўра [287], сурункали простатит ва БЭ қайд этилган беморларда 
сабабни муваффақиятли бартараф этиш даволанмаган беморларга нисбатан ИЭЛВ 
кўрсаткичларида ва эякуляцияни назорат қилишда сезиларли яхшиланишларга олиб келди.