Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг

4. МЕТАБОЛИК БАҲОЛАШ ВА МЕТАФИЛАКТИКА 
4.1. 
Моддалар алмашинуви бузилишлари текширувларининг умумий 
жиҳатлари 
4.1.1. Хавф гуруҳини аниқлаш 
Ҳар тош тушиш ҳолатидан кейин тош ҳосил бўлиш хавфи даражасини аниқлаш 
керак (3-расмга қаранг). 
Тўғри баҳолаш учун иккита банднинг бажарилиши талаб қилинади: 

инфрақизил спектроскопия ёки рентген-дифракция текшируви ёрдамида тош 
таркибини ишончли таҳлил қилиш; 

умумий таҳлиллар. 
Махсус метаболик баҳолаш фақат юқори хавф гуруҳига мансуб беморларда 
ўтказилиши керак. Текширув усулларини танлашда тошнинг тури ҳал қилувчи рол 
ўйнайди. Қуйидаги турдаги тошлар мавжуд: 

кальций оксалатлари; 

кальций фосфатлари; 

сийдик кислотали; 

аммоний урати; 

струвитлар (инфекцион тошлар); 

цистин; 

ксантин; 

2,8-дигидроксиаденин; 

«дорили» тошлар; 

таркиби номаълум. 
3-расм. Тош ҳосил бўлиш хавфи паст ёки юқори бўлган гуруҳни аниқлаш 
Тош 
Тош таркиби маълум 
Тош таркиби номаълум 
Умумий таҳлиллар 
(1 ва 2-жадвал ва 2.2-бўлим) 
Номаълум таркибли тоши бўлган 
беморни текширувдан ўтказиш 
Хавф омиллари 
мавжудми? 
Рецидив хавфи юқори 
Йўқ 
Ҳа
Рецидив хавфи паст 
Специфик метаболик
баҳолаш 
Тош ҳосил 
бўлишининг специфик 
метафилактикаси 
Умумий профилактик 
чора-тадбирлар 

---

67 
4.1.2. Сийдикни йиғиш. 
Специфик метаболик баҳолашни амалга ошириш учун одатда кетма-кет икки марта 
суткалик сийдикни йиғиш керак. Спонтан тарзда кристалланишни олдини олиш учун 
сийдик йиғиладиган идишни изопропил спиртдаги тимолнинг 5% эритмаси билан (2 литр 
идишга 10 мл) ишлов бериш ёки сийдикни тўплаш вақтида салқин ҳароратда (< 8°C) 
сақлаш керак. Йиғишдан сўнг дарҳол сийдик таҳлилини ўтказиш билан преаналитик 
хатоликни камайтириш мумкин. Бошқа ҳолатларда борат кислотасини қўшиш мумкин 
(бир идишга 10 г кукун). Сийдикни йиғиш усули лаборатория билан келишилган ҳолда 
танланиши керак. Янги чиқарилган сийдикнинг рН қиймати кунига 4 марта сезгир тест-
қоғозчалар ёки рН-метр ёрдамида ўлчанади [227]. 
Сийдик намунасини бир марталик йиғиш альтернатив усул бўлиши мумкин, 
айниқса, суткалик сийдикни йиғиш қийин бўлган ҳолатларда, масалан, ҳожатхонага 
ўтиришга ўргатилмаган ёш болаларда. Одатда, бир марталик сийдик порциясини 
текширишда кўрсаткичлар креатинин даражасига нисбатан олинади. Бир марталик сийдик 
порцияси текширувларининг ишончлилиги йиғиш вақти, беморнинг жинси, вазни ва 
ёшига қараб фарқ қилиши мумкинлиги билан чекланган.