Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг

1.1.1. Эпидемиология 
Охирги вақтда олинган эпидемиологик маълумотлар бутун дунё бўйлаб ЭДнинг 
тарқалиши ва юзага келиш частотасининг юқори эканлигини кўрсатади. Уюшма 
даражасида биринчи кенг миқёсда ЭД бўйича тадқиқот Массачусетсда ўтказилган (MMAS 
– Массачусетс кекса ёшдаги эркаклар орасидаги тадқиқоти) [5]. Тадқиқот натижаларига 
кўра, Қўшма Штатларда касалхонага бормаган 40-70 ёшдаги эркаклар орасида ЭДнинг 
умумий тарқалиши Бостон ва унинг атрофидаги ҳудудларда 52% ни ташкил этди; енгил, 
ўрта ва тўлиқ ЭДнинг тарқалиши мос равишда 17,2%, 25,2% ва 9,6% ни ташкил этди; 
Кёльнда 30-80 ёшдаги эркаклар ўртасида ўтказилган тадқиқотда ЭДни аниқланиш 
даражаси 19,2% ни ташкил этди, бунда ёш билан боғлиқ ушбу кўрсаткич 2,3 дан 53,4% 
гача ошган [11]. ЭД билан касалланиш даражаси (бир йилдаги янги ҳолатлар 1000та эркак 
кишига нисбатан) MMAS тадқиқотида - 26 ҳолатни [12] ва Голландияда ўтказилган 
тадқиқотда 19,2 ҳолатни (ўртача кузатув 4,2 йил давомийлигида) ташкил қилди [13]. 
Ҳақиқий клиник амалиёт доирасида ўтказилган тадқиқотда ЭД сабабли биринчи маротаба 
мурожаат қилган эркакларнинг 4 дан 1 қисми 40 ёшдан кичик бўлган ва ёш эркакларнинг 
деярли 50% оғир ЭД билан хаста бўлган [11]. Ушбу тадқиқотлар маълумотлари орасидаги 
фарқ уларни ўтказиш услублари ва иштирокчиларнинг ёши, шунингдек ўрганилаётган 
аҳолининг ижтимоий-иқтисодий ҳолатидаги фарқлар билан изоҳланиши мумкин. 
1.1.2. Хавф омиллари 
ЭДнинг хавф омиллари модификацияланадиган ва модификацияланмайдиган юрак-
қон томир касалликлари хавф омилларини ўз ичига олади (масалан, семириш, қандли 
диабет, дислипидемия, метаболик синдром, кам ҳаракатланиш ва чекиш) [7, 15–17]. 
Охирги тадқиқотлар натижалари ЭД ва ёш, қандли диабет давомийлиги, қондаги глюкоза 
миқдорининг ёмон бошқарилиши, тана вазни индекси [18, 19], уйқудаги обструктив 
апноэ, гипергомоцистеинемия, гепатит B билан боғлиқ сурункали жигар етишмовчилиги 
[20–22] орасида алоқа мавжудлигини тасдиқлади. ЭД ва витамин D дефицити орасидаги 
алоқа хам тавсифланган [23, 24].

---

215 
Юрак-қон томир хавф омилларига қаратилган турмуш тарзини ўзгартириш [32, 48] 
ва фармакотерапия [48, 49] ЭДли эркакларда жинсий функциялни яхшилаш имконини 
бериши турли тадқиқотларда кўрсатилган. Аммо жисмоний зўриқишнинг ёки бошқа 
турмуш тарзи ўзгаришининг ЭДнинг олдини олиш ва даволашга таъсирини аниқлаш учун 
назорат қилинадиган проспектив тадқиқотлар зарурлигини қайд қилиш зарур [33]. 
Эпидемиологик тадқиқотлар натижалари ёш, бошқа ёндош касалликлар ва турли 
ҳаёт тарзи омилларидан қатьий назар ПСЙС / ПБХГ ва жинсий дисфункция орасида алоқа 
мавжудлиги хақида ишонарли далилларни кўрсатади [50]. АҚШ, Франция, Германия, 
Италия, Голландия, Испания ва Буюк Британияда ўтказилган Multinational Survey on the 
Aging Male (MSAM-7) тадқиқотида сийдик ажралиши бузилиши симптомлари ва жинсий 
дисфункция орасидаги алоқа 50-80 ёшдаги 12 000 та эркакда тизимли равишда 
ўрганилган. Жинсий фаолликни сақлаб қолган 83% эркакда сийдик ажралиши бузилиши 
симптомлари частотаси 90%, ЭД - 49%ни ташкил қилди, тўлиқ эрекциянинг йўқлигини 
эса 10% беморлар қайд қилди. Бундан ташқари эякуляция бузилишларининг умумий 
частотаси 46%ни ташкил қилди [51]. Сурункали простатит/сурункали тос оғриғи 
синдроми ва ЭД орасидаги алоқа хам қайд қилинган [52]. ПСЙС/ПБХГли беморларда 
эректил функцияга таъсир бажарилган операция турига мос равишда ўзгариши мумкин 
[53]. 
Охирги эпидемиологик тадқиқотларда ЭД билан алоқага эга бўлган бошқа, камроқ 
ўрганилган хавф омиллари аниқланган, жумладан псориаз [54-56], подагрик артрит [57, 
58], анкилозловчи спондилит [59], ноалкогол стеатогепатит [60], жигарнинг бошқа 
сурункали касалликлари [61], сурункали периодонтит [62], очиқбурчакли гаукома [63], 
ичакларнинг яллиғланиш касалликлари [64] ва ултратовуш назоратида простата бези 
биопсияси [65].