Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг

4.2.2. Овқатланиш 
Овқатланиш тартиби барча турдаги озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол килган 
ҳолда мувозанатлаштирилган бўлиши керак, аммо улардан ҳеч бирини суиистеъмол 
қилмаслик керак. 
Мевалар, сабзавотлар ва клетчатка. 
Клетчатканинг фойдали таъсири туфайли 
кўпроқ мева ва сабзавотларни истеъмол қилиш керак, лекин унинг тош ҳосил бўлиши 
профилактикасидаги ўрни ҳали ҳам муҳокама қилинмоқда [241]. Ўсимлик 
маҳсулотларидаги ишқорлар туфайли сийдик рН қийматини оширишга эришилади. 
Оксалатлар. 
Оксалатларга бой овқатларни истеъмол қилишни чеклаш керак, 
айниқса оксалат экскрецияси юқори бўлган беморларга. 
С витамини. 
С витамини оксалатнинг ўтмишдоши бўлса-да, унинг кальций 
оксалат тошлари учун хавф омили сифатида аҳамияти мунозарали бўлиб қолмоқда [242]. 
Шу билан бирга, кальций оксалат тошлари хавфи бўлган беморларга С витамини ортиқча 
истеъмол қилмаслик тавсия этилади. 

---

71 
Ҳайвон оқсиллари. 
Ҳайвон оқсилларини
 
отиқча миқдорда истеъмол қилишдан 
сақланиш керак ва тана вазнига 0,8-1,0 г/кг гача миқдорда чеклаш керак [243]. Рациондаги 
ҳайвонларнинг ортиқча оқсиллари тош ҳосил бўлишига бир неча йўл орқали олиб келади, 
жумладан гипоцитратурия, сийдикнинг паст даражадаги рН қиймати, гипероксалурия ва 
гиперурикозурия. 
Кальций
. Агар қатъий қарши кўрсатмалар бўлмаса, кальцийни истеъмол қилишни 
чеклаш керак эмас, чунки пархез вақтидаги кальций миқдори ва кальций тошининг ҳосил 
бўлиши ўртасида тескари боғлиқлик мавжуд [244, 245]. Кундалик кальций истеъмоли 
кунига 1000-1200 мг бўлиши керак [246]. Кальций препаратларини қабул қилиш тавсия 
этилмайди, фақат ичакдаги гипероксидурия билан оғриган беморлардан ташқари, бунда 
ичакдаги оксалатни боғлаш учун кальцийни овқат билан бирга қабул қилиш керак [236, 
247, 248]. Сийдик-тош касаллиги билан оғримаган, аммо қўшимча тарзда кальций 
препаратларини қабул қиладиган кекса ёшдаги одамларга сийдикда кальций миқдорининг 
кўпайишини олдини олиш учун етарли миқдордаги суюқлик ичишни маслаҳат бериш 
керак ва бу тош ҳосил бўлиш хавфини камайтиради ёки йўқ қилади [249]. 
Натрий:
Натрийнинг кунлик истеъмоли 3-5 г дан ошмаслиги керак [246]. 
Натрий истеъмолининг ортиши сийдик таркибига салбий таъсир қилади: 

каналчалар реабсорбциясининг пасайиши туфайли кальций чиқаришилишининг 
кўпайиши; 

бикарбонатларнинг йўқотилиши сабабли сийдикдаги цитратлар миқдори пасайиши; 

сийдик кислотаси натрий тузининг кристаллари ҳосил бўлиши хавфи ортади. 
Кальций тошларининг пайдо бўлиш хавфини натрий ва ҳайвон оқсилларини 
истеъмол қилишни чеклаш орқали камайтириш мумкин [243, 247]. Фақатгина аёлларда 
натрийни истеъмол қилиш билан дастлабки тош ҳосил бўлиш хавфи ўртасида тўғридан-
тўғри боғлиқлик мавжудлиги тасдиқланган [245, 250]. Бундан ташқари, натрий истеъмол 
қилишни чеклашнинг тош ҳосил бўлиш хавфини камайтиришдаги мустақил омил 
сифатидаги ролини баҳолайдиган проспектив клиник тадқиқотлар ўтказилмаган.
Уратлар
. Гиперурикозурия билан боғлиқ кальций оксалат тошлари ва сийдик 
кислотали тошлар мавжудлигида пуринларга бой озиқ-овқат махсулотларини истеъмол 
қилишни чеклаш керак [251, 252]. Пуринларнинг кунлик истеъмоли 500 мг дан ошмаслиги 
керак [246].