Ўзбекистон республикаси со

Тарбиявий мақсад – аниқ ўлчамли ишларга оид вазифаларни белгилаб беради. Ҳар бир ишда асосий ғоя, йўналиш (ақлий, жисмоний, меҳнат тарбияси ва бошқалар) ажралиб туради.
Тарбиявий мақсадни белгилаш босқичида педагогнинг вазифаси профессор-ўқитувчиларнинг мураббийлик фаолиятини асосий мақсадга йўналтириш, тарбияланувчиларнинг муайян таъсир тизимини қабул қилишга тайёргарлик даражасига ташхис қўйишдан иборатдир.
Давлат ва жамиятимиз олдида турган ҳозирги мақсадлар билан бошланувчи ижтимоий педагогик буюртмадан келиб чиққан ҳолда, узлуксиз тарбия тизими мазмунига қуйидаги асосий йўналишлар киритилади:
ватанпарварлик тарбияси ахлоқий тарбия
мафкуравий тарбия иқтисодий тарбия
фуқаролик тарбияси жисмоний-гигиеник тарбия
экологик тарбияси касбий тарбия
тарихий тафаккур тарбияси миллий ғурур тарбияси
жамоавийлик тарбияси оилавий тарбияси
ҳуқуқий тарбия диний бағрикенглик тарбияси
байналмилал тарбия бадиий-эстетик тарбия
интеллектуал тарбия меҳнат тарбияси
Баркамол шахс тарбияси – шахсни маънавий-аҳлоқий шакллантириш, Ватан мустақиллиги мустаҳкамлаш, жамият ва давлат манфаатларига хизмат қилувчи, интеллектуал салоҳиятли, эркин фикрловчи шахсларни тарбиялашга қаратилган тарбиявий жараёнлар мажмуасидир. Маънавий-аҳлоқий тарбиянинг асосий мақсади – Давлат ва жамиятга хизмат қилувчи, Ватанга фидоий, аҳлоқий баркамол интеллектуал кадрларни тарбиялаб вояга етказишдир.
Баркамол шахсни тарбиялашнинг асосий йўналишлари
Тарбиявий жараённи таълим муассасасида шакллантиришда муҳитни қайта шакллантириш ва ривожлантиришни, «оила-таълим муассасаси-маҳалла» ҳамда «тарбия-муҳит» узвийлигининг мазмун ва моҳиятан бирлигини мустаҳкам асосларда таъминлаш керак. Бунинг учун миллий маънавият тушунчаси, шахс маънавияти ва умуминсоний қадриятлар ҳақида батафсил маълумотга эга бўлмоғимиз зарур.
1. Миллий маънавият тушунчаси. “Миллат” сўзи туб моҳият, ўзак, негиз деган маъноларни билдиради. Миллий маънавият эса “Миллат” тушунчаси билан боғлиқ. “Миллат” сўзи араб тилида уч маънони билдиради: 1) дин, мазҳаб: 2) уммат: 3) халқ, қавм. Миллат сўзи Куръони Каримда ҳам қўлланилган. Қуръонда ҳар бир миллат вакили ўз миллий қадриятларини ривожлантириши савобли иш, лекин ўз миллатидан, қавмидан чиқиб, бошқа миллатга ўтиб олиши эса катта бир гуноҳ деб таъриф берилган.
Жамият ривожланиб борган сари инсонлар, халқлар миллатлар ўртасидаги маънавий муносабат ва алоқалар ривожланиб бораверади. Бу борада маънавиятни беш гуруҳга бўлиб ўрганиш мумкин:
1) маънавий қадриятлар;
2) миллий маънавият;
3) шахс маънавияти;
4) минтақавий маънавият;
5) умуминсоний маънавият.
Маънавий қадриятлар – бу миллатимиз барпо этилгандан то ҳозирги кунгача бўлган барча урф-одатларимиз, андиша-ю ғуруримиз маросим ва анъаналаримиз, давом этиб келаётган ҳунармандчилигимиз, санъат асарларимиз, ёзма манбалару ёдгорликларимиз, миллий иншоатларимиз бой меросимиздир. Миллий маънавият эса – муайян элат, миллатга, унинг аждодларига хос бўлган бағоят қимматли маънавий бойликлардир. Миллий маънавият бошқа миллат маънавиятидан тубдан фарқ қиладиган маънавият дегани эмас. Чунки биздаги миллий маънавият бошқа халқларда муайян тарзда бор, мавжуддир. Аммо, миллий маънавиятда бошқа халқларнинг маънавияти айнан такрорланмайди. Миллий маънавият аввало тарихий ходиса эканлиги билан ажралиб туради. У бир кунда бир йилда ёки ўн йилда мукакммал шаклланмайди. Миллий маънавият такомиллашуви унинг тарихи билан чамбарчас боғлиқдир.
Шахс маънавияти – бу ҳар бир шахсга тегишли бўлиб, унинг ички руҳий ҳолати, ҳатти-ҳаракатлари муносабатлари бошқа қирраларини ўз ичига олади. Минтақавий маънавият эса – муайян географик минтақа миллатларига хос, улар учун умумий бўлган маънавий бойликлардир. Масалан, Ўрта Осиё халқларининг маънавиятидаги ёки кенгроқ қарайдиган бўлсак, Шарқ ва Ғарб маънавиятидаги муштараклик, ўхшашликни олишимиз мумкин. Минтақавий маънавиятда турли элатларнинг умумий бирлиги, бир-бирига яқинлиги, турмуш тарзи ва моддий ҳаёт шароитларига хос муштарак жиҳатлар намоён бўлади. Умуминсоний маънавият – бу бутун инсониятга жаҳон халқларига тегишли бўлган маънавий-ахлоқий бойликлардир.
Ўзбек халқи учун умуминсоний маънавият билан бирга миллий маънавият ва унинг бойликлари ҳам ғоят қимматлидир. Ўзбек халқининг ҳозирги миллий маънавияти ва қадриятлари ўтмиш миллий маънавиятининг давоми бўлиб уларга дўстлик, ўртоқлик меҳмондўстлик, одамгарчилик, инсонпарварлик, ахлоқий теранлик, тадбиркорлик, сахийлик, хушмуомалалик, жамоа ичида ўзини тута билишлик, хаёлилик, ҳурмат билан муомила қилиш, озодалик, хушчақчаклик, хушфеъллик, мардлик, самимийлик, лутфи карамлилик, рўзғорпарварлик, ширинсўзлик, ташаббускорлик, она-юрт ва халқига муҳаббатлилик, инсофлилик, диёнатлилик, ростгуйлик, ҳалоллик, ор-номуслилик, тўғрилик, поклик, сабр-андишалик, вазминлик, ҳожатбарорлик, меҳнатсеварлиик, ўтмишга ҳурмат, инсофлилик, иймонлилик, миллий ғурур, мустақилликни қадрлаш, ватанпарварлик, миллатпарварлик ва бошқа миллий маънавий-ахлоқий фазилатлар киради.
Ўзга миллатларнинг маънавий қадриятлари қанчалик таъсир кўрсатмасин, катталарга, ота-онага ҳурмат, камтарлик, ҳалоллик, иймон меҳнатсеварлик, меҳмондўстлик сингари миллий маънавий ҳислатларимиз барқарордир. Чунки бу маънавий ҳислатлар қон-қонимизга сингиб кетган. Халқимизнинг ахлоқ, андиша, шарму-ҳаё, ҳалоллик ва покизалик, инсон қадр-қиммати тўғрисидаги маънавий қадриятларига зид бўлган европача анъаналар ёшлар маънавиятига салбий таъсир ўтказмоқда. Шу туфайли маънавий тубанлик юзага келмоқда. Ёшлар орасида асрий миллий маънавиятимизга зид бўлган бағритошлик, қотиллик, гиёҳвандлик, худбинлик, маиший бузуқлик каби маънавий қиёфалар юзага келиб илдиз ота бошлади.
Абдулла Авлоний ва бошқа маърифатпарвар алломаларимиз Х1Х асрнинг охири ХХ асрнинг бошларида Туркистонда ҳукмрон бўлган маънавий инқироз ҳақида гапириб, бу оғир вазиятдан таълим-тарбия ишларини яхшилаш, ахлоқни юксалтириш орқалигина чиқиш мумкинлигини қайд қилган эдилар. А.Авлонийнинг таъкидлашича: “Тарбия –бизлар учун ё ҳаёт – ё мамот, ё нажот – ё ҳалокат, ё саодат- ё фалокат масаласидир”. Бу фикрларнинг аҳамияти ҳозиргача эътибордан четда қолгани йўқ. Ўзбек миллати фақат миллий маънавий камолот орқалигина юзага кела бошлаган миллий-маънавий бузулишнинг олдини олиш мумкин. Миллий мустақиллик туфайли жамиятимизда миллий маънавий покланиш, ўнгланиш, тикланиш жараёни юз берди. Миллий тарбия – миллатни, элатни ташкил қилувчи кишиларнинг миллий маданиятни, меросни, қадриятларни, урф-одатларни, анъаналарни ўзлаштиришдаги фаолиятини ривожлантириш бўлиб, у миллий онг ва миллий ўзликни англашнинг субъектидир. Миллий тарбиянинг асосий йўналишларини миллатпарварликни, халқпарварликни, меҳнатсеварликни, юксак инсонийликни ривожлантириш, мерос, урф-одат ва қадриятларни фан техника, технологияларни ўзлаштиришга интилишни ривожлантириш, миллий ва умуминсоний қадриятларнинг моҳиятини тушуниб етиш ва унга амал қилиш руҳиятини шакллантириш кабилар ташкил этади.