‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

Hayvonlarda nutq paydo bo‘lishi mumkinmi? Yana bir hayotiy 
masala -  nutq yagona insoniy fenomen hisoblanadimi? Shubhasiz, hay- 
vonlar muloqot  qiladilar.  Masalan,  asalarilar ozuqa bor joyni  raqsga 
oid harakatlaming jimjimador uyg‘unlashuvi va tovushli signal vosi­
tasida yetkazadilar. Psixologlaming bir necha guruhi esa odamsimon 
maymunlar, shu jumladan, shimpanzening bir necha turlarini odamlar 
bilan belgilar yordamida yoki kompyuterga biriktirilgan knopkalami 
bosish vositasida muloqot qilishga o‘rgatdilar. Maymunlar ahamiyatli 
darajada  lug‘at boyligini  egalladilar.  Ular  mazmunni  yetkazish,  ilti- 
mosni ifodalash va mantiqan tugallash uchun gaplar tuzdilar.  Skeptik 
(har narsaga shubha bilan qarovchi)lar inson va odamsimon maymun- 
laming tilga qobiliyatlari,  ayniqsa,  sintaksisdan  foydalanib  so‘zlami 
bir-biriga  bog‘lash  qobiliyati  o ‘rtasidagi  muhim  tafovut  va  farqlar 
borligini  ta ’kidladilar.  Shunga  qaramay,  ushbu  tadqiqotlar  odamsi­
mon maymunlaming deyarli bilishga oid qobiliyatlari borligidan gu- 
vohlik beradi55.
Tilsiz tevarak olamning mohiyati tushunarsiz va biz til orqali ifo- 
dalaydigan  olam  madaniylashmagan  bo‘lar  edi.  Til  bizning  nimalar 
haqida xayol  qilishimiz,  idrok etishimiz va eslab  qolishimizga ta’sir