‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya



Download 5,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet158/253
Sana27.08.2021
Hajmi5,99 Mb.
#157064
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   253
Bog'liq
77umumiypsixologiyapdf

D e v id  M ayers.
 
"P six o lo g iya  ”.  M insk,  2008.  4 1 4   -415-betlar.
149


b o ‘lgan  k o ‘p  narsa  va  hodisalar  gavdalantiriladi.  M asalan,  kitob, 
m aktab, yulduz,  talaba va boshqalar.
To‘planm a  tushunchalar  bir jinsga  mansub  bo'lgan  narsa  va  hodi­
salar  to‘plami  haqida  yaxlit  fikr  yuritiladigan  tushunchadir.  Masalan, 
paxtazor,  kutubxona,  yig‘ilish  va  hokazolar.  To‘planma  tushunchalar- 
ning  bir  qanchasi  birdaniga  tatbiq  qilinganda  umumiy  to'planm a  tu­
shunchalar  bo ‘ladi.  Masalan,  Alisher  Navoiy  nomidagi  Davlat  Muzeyi 
tushunchasi  yakka  to‘planma  tushunchaga  oiddir.  Guruh,  jam oa,  xalq, 
millat va boshqalar umumiy to ‘planm a tushunchasiga misol  bo‘la oladi. 
Yetti  o g‘ayni  yulduzlar to‘plami,  Hamza  teatri jamoasi,  Paxtakor  futbol 
jam oasi  kabilar yakka to‘planma tushunchalar jumlasiga kiradi.
Fikr yuritishda tushuncha bilan so‘z o ‘zaro bog‘liq ravishda namoyon 
bo ‘ladi.  Bir  tomondan  so‘z  yordamisiz  tushuncha  vujudga  kelmaydi, 
ikkinchi  tomondan  so ‘z  tushunchaning  m oddiy  asosi  va  funksiyasini 
bajaradi.  Tushunchalar  bir  yoki  undan  ortiq  so‘zlardan  tashkil  topishi 
mumkin.  Masalan,  xalq  degan  tushuncha  bir  so'zdan,  o ‘zbek  xalqi  ikki 
so'zdan, qahramon o ‘zbek xalqi uch so‘zdan, ozodlik uchun kurashayot- 
gan xalqlar degan tushuncha to‘rt so‘zdan tashkil  topgan.
Shunday qilib, tushunchalar mohiyati  hukm larda yoritiladi,  mavjud 
hukm lar  asosida  xulosa  chiqariladi.  Yangi  hukm  hosil  qilinadi,  topil- 
gan  yangi  belgilar,  alom atlar  tushunchalam i  yanada  boyitadi.  Tafak­
kur  yordam ida  inson  yaratish,  kashf etish,  ixtiro  qilishda  davom  eti- 
shi  m umkin.  Demak,  yangi  tushunchalar,  atam alar yuzaga  kelaveradi, 
iste’m oldagilari esa yangi m azm un kasb etadi. Determ inizm  tam oyiliga 
binoan  so ‘zlar  yangi  tushunchalar  yaratilishiga  vosita  bo 'lib  xizm at 
qilaveradi, shuning bilan birga tushunchalar zam irida  yangi  so‘zlar va 
iboralar vujudga keladi, yoinki  yangicha talqin qilish  kuchayadi.
TAFAKKUR TURLARI
T
adqiqotchi  K anazova  tafakkum i  ilmiy,  kasbiy  va  kunda- 
lik  hayotda  duch  keladigan  m uam m olar  bilan  b o g ia y d i.  Le­
kin  um um iy  tafakkur  qilish  qobiliyati  shaxsiy  hayot  bilan  b o g ‘liq 
m uam m olam i  o 'z   ichiga  olm asligini  ta ’kidlaydi.  M asalan,  oila  qu- 
rish,  ota-ona  b o ‘lish,  yaqin  d o 'stla r  orttirish,  ijtim oiy  m uloqotga 
kirishish va boshqalar.  K undalik  hayotda oddiy m uam m olardan tortib 
m urakkab  aqliy  topqirlik  talab  qiladigan  m asalalarda  ham   tafakkur,
150


fikrlash  faoliyatining  o ‘m i  m uhim   hisoblanadi.  M asalan,  qanday 
qilib  do‘stlashish,  notanish  kishining  yuz  ifodasidan  fikrini  uqish, 
m o‘ljallangan  m anzilga  qayta  y o ‘l  topish,  m uam m oning  m ohiyatini 
ochish,  m asala yechish insondan  turli xil  tafakkum i  talab qiladi46.
M uayyan  ijtim oiy  m uhitda  turm ush  kechirayotgan  odam lam ing 
ehtiyojlari,  xatti-harakat  m otivlari,  narsalarga  qiziqishlar,  intilish- 
lar,  m ayllar,  aqliy  qobiliyatlari,  hatto  faoliyatlari  ham   turli-tum andir. 
X uddi ana shu boisdan ulam ing tafakkuri ham  har xil  holatlarda vazi- 
yatlarda turlicha tarzda vujudga keladi, nam oyon  b o ‘ladi.
Satoshi K anazovaning fikricha odam da favqulodda, birdan yuzaga 
kelgan  yangi  m uam m olarga,  m asalan,  olov  chiqqanda  uni  qanday 
o ‘chirish,  qurg‘oqchilikda  qanday  ovqat  topish,  suv  toshqinida  dar- 
yoni  qanday  to ‘sish  kabi  vaziyatlard a  m uam m oni  hal  qilish  ja ra ­
yonida  ixtiyorsiz tafakkur yuzaga keladi47.
r

Download 5,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish