‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Q. Pardayev, B. A. Xasanov, B. Yu. Maxsudov, D

8 — T-45-1
113

---

H o z irc h a bosib o ‘tila d ig a n yo‘ lim iz o ld in sinalm agan yo ‘ l. 
B unda ju d a k o ‘p to 's iq la r, anglashilm ovchiliklar va xa to la r b o 'lis h i 
ta b iiy .
A m m o bu xato va k a m c h ilik la m i h ar b ir tu rn a n , shahar, 
v ilo y a t h o k im lik la rid a e rkin fikrla yd ig a n F H n i amalga o shiru vchi 
ijo d iy g u ru h ta sh kil q ilinsa foydadan h o li b o ‘lm aydi. B ulam in g
ta rk ib ig a o lim la r, m utaxassislar, h o k im iy a t x o d im la ri, ta jrib a li 
k is h ila rn i k iritis h m u m kin.
B ularga to ‘ lanadigan xarajat u la r ish in in g sam aradorligi b ila n
b ir necha yuz m artaga qoplanib ketadi.
M a salan, h o z ir e’tir o f e tilm o q d a ki ye tish tirila yo tg a n qishloq 
xo ‘ja lik m ahsulotining 25— 30 fo izi iste’ m olchiga yetguncha nobud 
b o ‘lm oqda.
A g a r F H d a n foydalanib u n i 10 foizga qisq artirilsa v ilo y a tim iz , 
re sp ub likam iz qancha foyda q ilis h i m u m k in lig in i ta sa w u r q ilish
q iy in emas.
10.2. Funksional qiymat tahlílida qo‘Uaniladigan
«Fikrlar hujumi» usullarining tavsifi
F H n in g ja h o n ta jrib a s id a s in a lg a n b ir qancha usullari mavjud. 
B ularga yakka holdagi F H , om m aviy F H , yozm a F H , g 'o ya la m i 
baholash F H va boshqalar kira d i.
F H n in g yakka holdagi usulida ham e vristik ta h lil usuli singari 
b ir m u a m m o n i hal q ilish yuzasidan faqat b ir k is h i y o k i b ir x il 
m utaxassislar g uruhidan ta rk ib topgan b ir qancha k is h ila r is h tiro k
etadi.
M asalan, firm a ish in in g sam aradorligini oshirish uchun faqat 
b u xg a lte rla rd a n ib o ra t ijo d iy guruh ta s h k il q ilin is h i m u m kin. 
U shbu guruhning bevosita vazifasidan k e lib chiqqan holda u la r 
o ld ig a b ir qancha m u a m m o la m i hal q ilis h va zifasi q o ‘ y ila d i. 
«B uxgalteriya h is o b in i ta ko m illa sh tirish va u ning k o 'rs a tk ic h la ri 
ta h lilin i yaxshilash», « Iq tis o d iy ta h liln i ta ko m illa sh tirish » , «Bux­
g a lte riya hisobidagi k a m c h ilik la m i aniqlash» va hokazo.
114

---

M enejer va m a rke tolog la r bo'lsa, «K orxonaning ishdagi va 
bozordagi fa o llig in i oshirish», «K orxonaning raqobatbardoshligini 
ta ’ minlash» k a b i m uam m olarni q o 'y is h i m u m kin.
Bulardan tash q ari, b itta mutaxassis oldiga ham b itta vazifani 
q o ‘ yish m u m kin , h o zirg i paytda ko ‘ p hollarda korxona (ta sh kilo t) 
ra h b a ri bosh q o tira d i. A m m o u n in g m alakasi keng q a m ro vli 
fa o liya tn in g barcha sohasi uchun y e ta rli b o 'lm a s lig i m u m kin. 
Shu tu fa y li m u a m m o la rn i hal qilishda ja m o a tc h ilik fik rid a n ham
keng foydalanish m u m kin .
A m a liy o td a sh u n d a y m u a m m o la r b o rk i, u la rn i b ir x il 
m utaxassislar h al q ila olm aydi.
M asalan, « V ilo y a t iq tis o d iy o tin i b arqa ro rla sh tirish m uam - 
m osi». Bunga b ir qancha soha m utaxassislari, o lim la r kabilardan 
ta rk ib topgan n u fu z li katta guruh ta sh kil q ilis h m u m kin. Bunday 
holda F H n in g om m a viy usulidan foydalanish maqsadga m uvo- 
fiq d ir.
F H ning yozm a u s u lin i m utaxassislam i b ir joyga to 'p la sh
im k o n i bo‘ lm a g a n paytda qoMlash m u m k in . Bu usul ja h o n
am aliyotida ka m q o ‘ llanilsada, u ning ijo b iy to m o n la ri m avjud. 
Xususan, mutaxassis o ‘z fik rin i a tro flich a erkin holatda ifodalaydi. 
Bu usul ikki y o 'n a lis h d a amalga o s h irilis h i m u m kin.
B irin c h is i, m utaxassis oldiga aniq savol qo‘y ila d i va yozm a 
ravishda ja vo b yo zib yuborish talab q ilin a d i.
Tkkinchi u sul esa anketa usuli b o ‘ lib b ir qancha qisqa savollar 
q o ‘y ila d i va unga qisqa javob berish talab q ilin a d i.
A m m o b u u s u ln in g k a m c h ilig i ham m a v ju d , c h u n k i, 
mutaxassis faq a t o ‘ z fik r i b ila n chegaralanib qolad i, m uhokam ada 
is h tiro k e tm ayd i, boshqa va ria n tn i eshitib o ‘z tavsiyasini boyitish 
im koniga ega bo‘ lm ayd i. L ekin kam xarajat talab q ila d i.
F H n in g g ‘ o y a la rin i baholash u su li ja h o n ta jrihasida keng- 
q o 'lla n ila d i.
Bunda maxsus ta sh kil q ilin g a n , masalan h o k im iy a t qoshidagi 
F H guruhi ekspert ro lid a is h tiro k etadi. Bunda har b ir masala 
yuzasidan anjum an (ilm iy -a m a liy konferensiya) tash kil q ilin a d i.
115

---

Bu uch q ism d a n iborat b o ‘la d i. B irin c h i qism ída b ir soat ham m a 
is h tiro k c h ila rd a n xohlagan kishi o ‘z g‘oyasini 5 daqiqada qisqa 
bayon q ila d i.
G 'o y a la r, ta k lifla r tugagach 45 daqiqa tanafFus e’lo n q ilin a d i. 
Bu a n ju m a n n in g ik k in c h i q is m in i ta sh kil q ila d i. Bunda m uta- 
xassislar b ir b ir i b ila n o ‘z g ‘o y a la rin i va boshqalam ing eng yaxshi 
g‘o y a la rin i o ‘rto qlash ish u chu n im k o n iy a t ya ra tila di.
G ‘ o y a la rn i bah o la shn in g u c h in c h i b o s q ic h i yana ra sm iy 
holatda zalda o ‘tkazila di. Bunda anjum an b ir soat davom etadi 
va eng yaxshi g ‘ oyalar m uhokam asiga, yangi g‘oyalam ing o ‘ rtaga 
tashlanishiga im k o n iy a t y a ra tila d i.
B u la m in g ham m asini maxsus F H g uruhi (ekspertlar) hisobga 
o lib b orad i. K onferensiya natijasi bo‘ yicha ekspertlar g u ru h i eng 
yaxshi g ‘o y a la m i tanlab o la d i va shu g 'o ya n i am aliyotga ta tb iq
etish y o ‘lla rin i ishlab ch iq ad i.
A lb a tta , b u yerda yaxshi g‘oya m u a llifin i rag‘b a tla n tiris h n i 
yoddan ch iq a rm a slik kerak. Yaxshi g ‘ oya sotib o lin ib , shu firm a
y o k i kom p an iya n in g in te lle ktu a l m ulkiga aylanishi m u m kin.
F H n in g m unozara u s u lin i ham q o ‘ llash m u m kin . Bunda 
b iro rta m uam m o yuzasidan m atbuotda yo k i k ic h ik risola (varaqa) 
ta rzid a g‘ oya bayon e tila d i va u keng o 'q u v c h ila r, mutaxassislar, 
o lim la r h ukm ig a havola q ilin a d i, har b ir kish i, mutaxassis shu 
m uam m o yuzasidan o ‘ z fik rin i b ild iris h im kon iya tig a ega b o la d i. 
F ik rla r, ta vsiya la r ekspertlar (maxsus F H g u ru h i) to m on id a n
o ‘rganib c h iq ila d i va te g ish li xulosalarga ke lish i m um kin. A gar 
m uam m o ju d a m urakkab b o ‘lsa ekspertlar tegishli xulosa chiqarish 
im k o n i b o ‘ lm asa barcha g 'o yalar va tavsiyalar maxsus to ‘ plam da 
chop e tila d i va yana o ‘ sha mutaxassislarga, o lim larga ta rq a tila d i. 
H am m asi m a’ lu m fikrg a kelgach yana to ‘p la nib ilm iy -a m a liy
konferensiya o 'tk a z is h i m um kin..
X ulla s, bu usulla m in g ham m asida 0 ‘ zbekiston iq tis o d iy o tin i 
boshqarishda iq tis o d iy is lo h o tla m i amalga oshirishda foydalanish 
m u m k in . F a q a t bunga m a ’ lu m darajada e ’tib o r z a ru r deb 
hisoblaym iz.