Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

2-amaliy mashĝulot

§6.3 Korrelyatsiyalanmagan kirish kattaliklarini yigʼindi standart noaniqligini hisoblashga amaliy misollar

1 misol

Ólchanadigan kattalik — quvvat termorezistorda temperaturada tarqoqlanadi.Termorezistor temperaturada qiymatga ega, qarshilikning temperaturaviy koeffitsienti . Quvvat termorezistorning klemmalariga beriladigan V potentsiallar farqiga bogʼliq va quyidagi formula bóyicha hisoblanadi.

(6.3.1)

Yechish

Elektr quvvatini yuqorida keltirilgan matematik model asosida sezgirlik koeffitsientlari va yigʼindi dispersiyani aniqlaymiz. Elektr quvvatini qiymati matematik modelga asosan tórtta parametrga bogʼliq bólib, har biridan xususiy hosilalar olamiz

	(6.2.5)
	(6.2.6)
	(6.2.7)
	(6.2.8)
	(6.2.9)

Baʼzan sezgirlik koeffitsientlari funktsional bogʼliqlik asosida hisob-kitob yóli bilan emas, balki tajriba yóli bilan aniqlanadi. Boshqa kirish kattaliklari doimiy bólib qoladigan holatda kirish kattaliklari ózgarishi bilan bogʼliq bólgan ólchanayotgan kattalik ólchanadi. Ushbu holatda funktsional bogʼliqlik turini bilish talab qilinmaydi (yoki ushbu bogʼliqlikni bir qismini, jumladan agarda baʼzi sezgirlik koeffitsientlarini tajriba yóli bilan aniqlansa). Buning órniga fnktsiyani Teylorning birinchi tartibli qatorlariga emperik sezgirlik koeffitsientlari orqali ifodalash lozim bóladi.

2 misol

Qattiq jism zichligini uning massasini va hajmini ólchash natijalari asosida aniqlash lozim. ishonch darajasi uchun olingan natijalarning standart va kengaytirilgan noaniqligini baholang. Jismni massasi namunaviy toshlar tóplamini qóllagan holda kóp marta tortish usuli bilan ólchandi. Namunaviy toshlar tóplamini xatoligi 0,01 mg. Jismni hajmi gidrostatik usulidan foydalangan holda xuddi shu namunaviy toshlarni qóllash yordamida aniqlandi. Ólchash natijalari 6.3.1 –jadvalda keltirilgan.

6.3.1 – jadval.

Kuzatish natijalari

k	Jism massasi mk, kg, 10^-3	Jism massasi, Vk, m^3, 10^-6