Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

5-mavzu. Birgalikda ólchashlarning matematik modeli

Birgalikda ólchashlar – ikkita yoki bir nechta, har xil nomli kattaliklar órtasidagi bogʼlanishni aniqlash uchun bunday kattaliklarni bir vaqtda ótkaziladigan (bevosita yoki bilvosita) ólchashlar.

Birgalikda ólchashlarning natijalari, ólchashlar modeli bólgan quyidagi tenglamalar tizimini yechish yóli bilan topiladi:

Y=f(X₁, X₂, … , X_n) (2.7.1)

Metrologiyada ikkita argumentnin birgalikda ólchashlashlar ólchash vositalari (ÓV) ni darajalashda qóllaniladi. Bunday ólchashlar natijasida, ÓV ning pasportida jadval, grafik yoki analitik ifoda kórinishida keltiriladigan darajalar tafsiloti (xarakteristikasi) aniqlanadi. Darajalash xarakteristikasini analitik kórinishda keltirish afzalroq bóladi, chunki bunday shaklda ifodalash ancha ixcham va kópchilik amaliy masalalarni yechish uchun qulay bóladi.

Tenzorezistor qarshiligining temperaturaga bogʼliqligini aniqlash masalasi birgalikda ólchashlarga misol bóla oladi, buning matematik modeli quyidagicha ifodalanadi:

(2.7.2)

иunda:

R₂₀ — tenzorezistorning 20 °С dagi qarshiligi

α, β — qarshilikning temperaturaviy koeffitsientlari.

R₂₀ aniqlash uchun p temperaturaviy nuqtalarda (п >3) R (t) ólchanadi va buning natijalari bóyicha izlanayotgan bogʼliqlik aniqlanadi.