Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

Аgar kattalik haqidagi maʼlumot statistik bólsa, yaʼni tajriba yoki sinov yóli orqali olingan bólsa, u holda kirish kattaliklari standart noaniqligi А tip bóyicha baholanadi”

Shu bilan birga А tur noaniqlik qaysi holatlarda baholanish hoatlariga aniqlik kiritib ótish lozim bóladi. А tur noaniqlik asosan, takrorlanuvchanlik sharoitida kóp marta ólchashlar ótkazilgan holatlarda baholanadi.

Standart noaniqlikni А tur bóyicha baholash maʼlumotlarni statik ishlash metodlarining har qandayiga asoslangan bólishi mumkin:

– standart ogʼishni va órta qiymatni qator kuzatuvlar asosida hisoblash;

– maʼlumotlarga mos egri chiziqni (masalan, darajalash egrisini) tanlash va aproksimatsiya parametrlarining mos baholarini hamda ularning standart ogʼishlarini olish uchun eng kichik kvadratlar metodidan foydalanish];

– ólchashlardagi baʼzi tasodifiy effektlar qiymatini qiyoslash (identifikatsiyalash) va qiymatlarini aniqlash uchun dispersion tahlilni ótkazish. Shunda bu effektlar noaniqlikni baholashda eʼtiborga tógʼri olinadi;

– va h.k.

А tur bóyicha baholashga misol sifatida X kattalikni kórish mumkin. Bu kattalik uchun bir xil sharoitlarda n mustaqil kuzatuvlar ótkazilgan (olingan).

1. X ning bahosi n kuzatuvlardan órta arifmetik qiymat bóladi

(3.5.1.)

2.  bilan bogʼliq bólgan standart noaniqlik órta qiymatning eksperimental standart ogʼishi bóladi va órta qiymatning eksperimental dispersiyasidan musbat kvadrat ildizga tengdir:

(3.5.2.)

Bunda kuzatuvlarning eksperimental dispersiyasi

(3.5.3)

Ehtimolliklar taqsimotining dispersiyasini baholaydi; bunday taqsimot ayni holda kuzatuvlar asosida yotgan chastotalar taqsimoti bóladi.

Misol tariqasida aktiv va reaktiv qarshiliklarni ólchash standart noaniqligini baholashni kórib chiqamiz.