Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta`lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

Suyuqlikli termometrlar.
Suyuqlikli termometrlar -200S dan 600S gacha oraliqdagi temperaturani o‘lchash uchun ishlatiladi. SHisha termometrlarning ishlatilish usuli sodda, aniqligi etarli darajada yuqori va arzon bo‘lgani sababli laboratoriya va sanoatda keng tarqalgan. Suyuqlikli termometrlarning ishlash prinsipi termometr ichiga solingan termometr suyuqligining xajmini temperatura ortishi yoki kamayishi bilan o‘zgarishiga asoslangan. SHisha termometrlarining suyuqligi sifatida simob, toluol, etil spirti (etonol), kerosin, petroley efir, pentan va boshqalar ishlatiladi.

Sanoatda qo‘llaniladigan temperaturani o‘lchash vositalari
4.1-jadval

Termometrik xususiyatlar	O‘lchash vositasining nomlanishi	O‘lchash diapazoni ^0S quyi yuqori
1	2	3	4
Issiqlikdan kengaish	Suyuqlikning shisha termometrlari Dilotometrik va bimetalli termometrlar	—200 —150	600 700
Ishchi jismning o‘zgarmas xajmda bosimining o‘zgarishi	Manometrik termometrlar: Gazli Suyuqlikli Bug‘—suyuqlikli (kondensatsion)	—150(-267) —150 —50	600 600 350
Termoelektrik effekt (IEYUK)	Termoelektrik termometrlar	—200	2500
Elektr qarshiligini o‘zgarishi	Metalli qarshilik termometrlari YArim o‘tkazgichli qarshilik termometrlari	—260 —272	1100 600
Issiqlikda nurlanish	Pirometrlar: Kvazimonoxromatik pirometrlar Spektral nisbatli pirometrlar To‘liq nurlanish pirometrlari	700 300 50	6000 2800 3500

Temperaturani o‘lchashning termoelektr usuli termoelektr termometr (termopara) termo EYUK ning uning temperaturasiga bog‘liqligiga asoslangan. Bu asbob —200Sdan 2500S gacha bo‘lgan temperaturalarni o‘lchashda texnikaning turli sohalari va ilmiy-tekshirish ishlarida keng qo‘llaniladi.
Termoelektr effekt xodisasini 1821 yilda Zeebek ochgan. Bu hodisa temperaturani o‘lchashda qo‘llanilishi ikki xil metall simdan iborat zanjirda ularning kavsharlangan joyida temperaturalar farqi hisobiga hosil bo‘ladigan EYUK effektiga asoslangan.
Temperaturani termoelektr termometr yordamida o‘lchash uchun termometr hosil qiladigan termo EYUK ni va erkin uchlarning temperaturasini o‘lchash kerak.
T ermoelektr termometr erkin uchlari temperaturasining o‘zgarishini kompensatsiyalash usullari: termopara sovuq ulanmalari temperaturasi o‘zgarmas bo‘lgandagina sovuq ulash mumkin. Ammo bu temperaturalar, o‘zgarmas bo‘lib qola olmaydi. SHuning uchun termometrning sovuq ulanmasini o‘lchash ob’ektidan nariroqqa temperaturaning o‘zgarmas zonasiga olish lozim. SHu maqsadda mahsus kompensatsion simlardan foydalaniladi.