’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi


Quvurlarni parallel ulash va ularning xisobi



Download 1,11 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/13
Sana29.11.2019
Hajmi1,11 Mb.
#27694
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
gidravlika va gidromashinalar


 

Quvurlarni parallel ulash va ularning xisobi

Quvurlarning parallel ishlashini quyidagi misolda kurib chiqamiz. (2-rasm). 

                                              

2

1



0

Q

Q

Q



 

 

(20) 



A va V (.   )lardagi bosimni

 

Ра va Рв bilan belgilaymiz. 



Za va Z

в-geodezik otmetkalari. 

A va 

В kesimlar orasidagi bosim yuqolishi 



 

Q

0

Q

1

Q

2

À ìàãèñòðàë êóâóð Â

 

 



2-rasm. Quvurlarning parallel ishlash sxemasi. 

Bu sxemada

 Q

0

- magistral quvur sarfi; 



   

       Q


1

- magistral quvur tarmoqlangan qismi sarfi; 

   

       Q


2

- parallel quvur sarfi. 

 























п

Z

в

P

в

g

Za

Pa

h

rab

2

2



2

2





 



qiskartirilgandan keyin 

2

1



/

Z

Z

P

в

Pa

h

rab





   

 

 



(21) 

Tarmoqlangan joydagi bosim yuqolishini aniqlash uchun parallel quvurlardan birortasi uchun 

napor yuqolishini xisoblash yetarli.  

Bu masalani  yechishda har bir quvur orqali oqib  utayotgan suyuqlik sarfi 

(Q

1

, Q



2

) ni bilish 

lozim  buladi.  Parallel  ishlayotgan  xar  bir  quvur  uchun  bosim  yuqolishi  uchun  kuyidagilarni 

yezamiz: 

                                           













L

d

Q

h

L

d

Q

h

m

m

m

rn

m

m

m

r

м

2

2



2

1

1



1

5

2



2

2

2



5

1

2



1

1





  

(22) 


                            

rn

r

м

ra

в

h

h

h



                          

Agar parallel quvurlarda okim rejimi bir xil bulsa, bunda 

1

=



2

= 


ва m

1

=m



2

=m buladi va (3) va (4) tenglamalardan quydagini olamiz: 

   







Q

L

d

Q

L

d

m

m

m

m

m

m

1

2



1

5

2



2

2

5







 


 

61 


Q

dd

Q

d

m

m

m

m

1

2



1

5

2



2

2

5





,



                       (23) 

qiskartirilgandan keyinn:  bundan aniqlaymiz



Q

Q

d

d

d

d

m

m

1

2



1

2

5



2

1

2













,



         -    kursatkichli  qiymati,  oqim  xarakteriga  qarab  qiymati 

jadvaldan olinadi. 

Oxirgi ifodadan 

Q

Q

d

d

2

1



2

1







                         (24) 



(24)ifodani (1) tenglamaga quyamiz

:                   



Q

Q

Q

d

d

Q

Q

d

d

Q

0

1



1

2

1



1

0

2



1

0

1







 










,

                (25) 



bunda

   




1



1

2

1



2

d

d

/

 



Quyidagi rasmdan

  ning qiymatini d

2

/d

1



 ga bog

’liq holda aniqlash mumkin. 

 

1 - laminar rejim; 



2 - turbulent rejim ( sill. Quvurlar uchun) 

3  -  turbulent  rejim  tuliq  qarshilik  zonasi                        

uchun  3  -  rasm



 f d



d

2

1



/

  (26)  ifodadagi  Q

1

 

ning qiymatini (3) formula quyib olamiz



 

bog



’lanish grafigi. 

h

Q

dd

L

rab

m

m

m

m









2

0

2



1

5

                                 (27) 



(

АВ) АВ uchastkada gidravlik nishablik 

                                

i

h

L

Q

dd

ab

rab

m

m

m

m









2

0



2

1

5



                  (28) 

Agar magistral quvur tarmoklanguncha, diametri 

d

1

 bulsa, gidravlik nishabligi  



 

62 


                              

i

Q

d

m

m

m

0

0



2

1

5







                             (29) 

Bu holda (28) va (29) formulalardan 

                             

i

i

ab

m



2



0

                                            (30) 

2

-m  bilan  d



2

/d

1



  orasida  bog

’lanish  grafigidan  foydalanib,  parallel  quvurlar  sarfini, 

nishabligidan aniqlash mumkin. (4-rasm

): 


 

1 - laminar rejim. 

2 - turbulent rejim sillik quvurlar uchun 

3 - turbulent rejim tuliq qarshilik zonasi. 



 

Nazorat savollari 

1.Quvurlarning ahamiyatini tushuntiring? 

2.Quvurlar necha xil buladi? 

3.Oddiy quvur deb nimaga aytiladi? 

4. Murakkab  quvur deb nimaga aytiladi? 

5.Murakkab quvurlar necha xil buladi? 

6.Oddiy quvurlarni gidravlik hisoblashning nechta masalasi bor? 

7.Quvurlarda suyuklik urtacha tezligi qanday aniqlanadi? 

8.Neft mahsuloti sarfi kimning formulasi yordamida aniqlanadi? 

9.Quvurda xaraktlanayotgan suyuqlik sarfi qanday aniqlanadi? 

 

11-ma

‘ruza  

Mavzu: Suyuqlikning beqaror xarakati uchun solishtirma energiyaning balans 

tenglamasi. Bosim ta

‘sirida quvur va suyuqlikning deformatsiyasi 

Reja  

11.1.Suyuqlikning beqaror xarakati uchun solishtirma energiyaning balans tenglamasi. 

11.2.Bosim ta

‘sirida quvur va suyuqlikning deformatsiyasi 

11.3.Quvurlarda gidravlik zarba 

Adabiyotlar: 2,4, 6, 8. 

Tayanch  iboralari:  napor  yuqolishi,  nisbiy-xajmiy  deformatsiya,  nisbiy  uzayish,  suyuqlik 

hajmining nisbiy uzgarishi, suyuqlik kesilish moduli, gidravlik zarba, N.YЕ.Jukovskiy formulasi. 



 

 

63 


11.1.Suyuqlikning beqaror xarakati uchun solishtirma energiyaning balans 

tenglamasi. 

Doimiy  uzagarmas  diametrli  quvurda  suyuqlik  beqaror  harakatlanmokda.  Ikki  kesim 

oralig

’idagi  hajmga  masofalar  markazi  xarakati  tug’risidagi  teoremani    qullaymiz.  Kesimlar 



orasidagi  masofa    L  ga  teng.  Oqimning  ajratilgan  elementiga  ta

‘sir  etuvchi  kuchlarni  (tashqi) 

aniqlaymiz: 

1-1-kesimda bosim kuchi

 

–Ρ



Ρ

1



 

· Ω 


2-2-qarshi bosim kuchi 

– Ρ


Ρ



2

 

· Ω 



Hajm og

’irligi  G = γ  · Ω · L 

Qarshilik kuchi  

T  = 


τ

ст

 



· Χ · L 

Oqim  yunalishini  musbat  qabul  qilib,  barcha  kuchlarning  quvur  uqiga  prektsiyasini  olib, 

massalar markazi harakatining tenglamasining tuzamiz

:  


 



)

2

(



0

sin


)

1

(



sin

2

1



2

1













dt



dV

L

L

P

P

T

G

P

P

dt

dV

ст





 



 

v

dv/dt



G

1

1



2

L

P



1

P

2



2

 

 

1-rasm. Soddalashtirishdan keyin 



М-ajratilgan hajm massasi 

α-tuzatish koeffitsienti 

 

)

3



(

2

1



2

1

dt



dV

g

L

L

z

z

ст











 

:

)



3

(

,



ёзамиз

уйидагича

тенгламани

з

белгилайми

деб

hj

dt

dV

g

L

шунингдек

з

белгилайми

деб

h

L

c

т









 

)

4



(

2

1



2

1

j



r

h

h

z

z







 

 

64 


bunda

  h


j

 

–L  uzunlikdagi  qisilmaydigan  suyuqlik  inertsion  tebranishlari  hisobiga  napor 



uzgarish, m

h



r

 

–gidravlik qarshilik hisobiga bosim yuqolishi, m. 



 

11.2.Bosim ta

‘sirida quvur va suyuqlikning deformatsiyasi 

Real  suyuqliklar  bosim  ta

‘sirida  uz  hajmini  uzgartiradi  va  quyidagi  bog’lanish  bilan 

ifodalaniladi

)

5



(

,









V

V

 

bunda



 

ΔV/V-bosim ΔΡ ga uzgarganda hajmning nisbiy uzgarishi; 

1) 

β- empirik koeffitsient bulib, qisiluvchanlik koeffitsienti deyiladi. (koeffitsienti); 



2) 

β =К


0

 

– suyuqlik qisilishining xaqiqiy moduli deb ataladi. 



3)  Nisbiy hajmiy deformatsiyani quyidagicha belgilaymiz: 

 

Δ



1

 = 


ΔV/V 

(1) formulani quyidagicha yozamiz: 

ΔР = К

0

 



Δ

1

 



Bunda

 

К



0

-

Юнг moduliga uxshash koeffitsienti 



 

К

0



=20000 

кг/см


2

 

– suv uchun; К



0

=13500 


кг/см

2

 neft mahsuloti uchun (



Т=const). 

Suyuqlik massasi bosim uzgarganda uzgarmaydi

 

)



7

(

1



)

1

(



,

0

dP



d

мумкин

ёзиш

куйидагича

формулани

d

V

dV

Vd

dV

dM









 



 Mutloq  deformatsiyalanmaydigan  tsilind    formasi  (shakl)dagi  idish  olamiz  (2-rasm).  Idish 

ichida suyuqlik bulib G og

’irlik yordamida porshen idish devorlariga orqali quyidagi bosimni hosil 

qiladi. 


 

Agar porsheniga qushimcha

  

Δ G yuk (kuch) quyilsa, qushimcha bosim hosil buladi: 





G





.  Suv  sathi   

Δh  kamayadi.  Hajmning  nisbiy  kamayishi:  Yuqoridagilarni  hisobga 

olib, (2) tenglamani quyidagicha yozish mumkin 



 

65 


G

D

1



D

2

G+ G



h

G

+ G



P+ P

h

G



G

 



2-rasm 

h

co

G

h

h

h

бундан

h

h

















0

0



,

1



 

Lekin  mutlok (absolyut) deformatsiyalanmaydigan idish abstrakt model hisoblanadi. Shuning 

uchun  yuqoridagi  sharoitda,  ya

‘ni  idishdagi  porshenga  quyilgan  qushimcha  kuch  ta‘sirida,  idish 

diametri 

Д

1



 dan 

Д

2



 ga uzgaradi. (2- rasm). Idishning a uzunlikdagi  qismiga mos keluvchi. 

Hajmi quyidagi miqdorga oshadi





,

4

2



1

2

2











Д

Д

 

Bunda



 

ΔΩ-kundalang kesim yuzasi uzgarishi. 

Idish deformatsiyasi hisobiga, hajmining nisbiy uzgarishi

:  


)

4

(



2

1

2



1

2

2



2

ДД

Д

Д

V

V









 

 

Idish parametri (xalqa uzunligi) quyidagicha ortadi:  



Xalqaning nisbiy uzayishi

)



9

(

)



(

1

1



2

1

1



2

Д

Д

Д

Д

Д

Д

L

L

Е







 

Bu  deformatsiya  hisobiga  idish  davrida  qushimcha 

kuchlanish hosil buladi: 

 

модули



Юнг

Е

Д

Д

Д

Е

Е

Е





),



10

(

1



1

2



 

Yupqa  devorli    idishlar  uchun  kuchlanish 

Δδ  bosim 

orqali topiladi

:  

 

 



2

1

1



2

1

1



2

1

2



2

:

)



10

(

)



(

2

Д



Д

Е

Д

Д

Д

Е

куямиз

формулага

ифодани

Бу

дейилади

хам

формуласи

Козонлар

Д













(11) 



 

66 


bunda

  

ΔД



1

=

Д



2

 

– Д



 

 



(4) ifodani quyidagicha uzgartiramiz

1



1

2

2



1

2

1



1

1

1



2

1

1



2

1

2



2

2

)



2

(

)



)(

(

Д



Д

юборамиз

ташлаб

ни

Д

микдор

кичик

ва

Д

Д

Д

Д

Д

Д

Д

Д

Д









 

Bu (11) ni hisobga olib, (13) ni quyidagicha yozamiz 



2

1







Д

                          (13) 



bunda   

Р bosim hisobiga idish deformatsiyaga uchraydi. 

Suyuqlik hajmining nisbiy uzgarishi







1

2



Д

               (14) 

(2)  formula  buyicha  bosim

   


ΔР  ga  uzgarishi  hisobiga  suyuqlik  hajmining  nisbiy 

deformatsiyasi teng: 







0

1

1



К

                 (15) 

     

Δ

1



  + 

Δ

2



  = 

Δ

0



-bu  yig

’indi  quvur  va  suyuqlikdan  iborat  bulgan  sistemaning  elastiklik 

xossalarini xarakterlaydi. 

Demak




















К

Д

К

1

1



1

0

0



                 (16) 

 

Bunda


     



1



0

1

1



Д

К

К

    deb belgilangan. 

К-suyuqlik qisilish moduli deb ataladi. 

 

 

11.3. Quvurlarda gidravlik zarba 

Quvurlarda  gidravlik  zarba  jarayoni  urnatilgan  qulfak  yoki  teskari  klapanning  tezlik  bilan 

yopilishi  natijasida  yuzaga  keladi.  bu  jarayonni  N.

Е.Jukovskiy  1887-88  yillarda  Moskva  shahri 

vodoprovodida  tekshirgan  va  nazariyasini  birinchi  bulib  yaratgan.  Gidravlik  zarba  jarayonini 

quyidagi misolda kurish mumkin. 



 

67 


Ñonst

Vo

C

V

 

 



3-rasm. Gidravlik zarbani tushuntirish chizmasi. 

Qulfak  zudlik  bilan  yopilsa  birinchi  qulfak  tegib  turgan  suv  massasi  uz  harakatini  tuxtatadi, 

asta-sekinlik  bilan  qulfakdan  uzoqlashgan  suyuqlik  qatlamlari  uz  harakatini  tuxtatadi.  Bunda 

qulfakka yaqin tuxtagan suyuqlik massasi qisiladi (zichlashadi) natijada bosimning ortishi natijasida 

quvur bir muncha kengayadi. 

Natijada quvurga qushimcha suyuqlik hajmi kiradi. 



















Д

K

V

V

0

1



             (17) 

Δ Р-suv zarbi hosil qilgan bosimning ortishi. 

Ortiqcha bosim 

(

Δ Р) tebranishi qarshilik hisobiga asta –sekinlik bilan sunadi. (4-rasm). 



 

t, c

P

o

P

àò

Ð

Ð

 



 

4-rasm. gidravlik zarba jarayonida gidrodinamik bosimning uzgarish grafigi. 

Bosimning  ortishi  1-fazada  eng  yuqori  buladi.  Bosimning  ortishini  hisoblash  uchun  qulfak 

yopilgan paytda oqim uchun harakatdagi kuchlar tenglamasini tuzamiz: 

1) Harakatdagi kuchning uzgarishi         

2

2



2

2

V



L

mV







          (18) 



L-  quvur  uzunligi; 

ρ-suyuqlik  zichligi;  ω-quvur  kundalang  kesim  yuzasi;    V-  quvurdagi 

suyuqlik oqimi tezligi. 

Ishqalanish  kuchini  hisobga  olmasak  zarba  jarayonida  oqimi  kinetik  energiyasi  suyuqlik  va 

quvur deformatsiyasining potentsial energiyasiga aylanadi: 

РdV

Э

и



0

             (19) 



V- quvurdagi suyuqlik hajmi               

dP

K

V

dV

 f-laga asosan  



 

68 


(3) f

–lani quyidagicha yozish mumkin. 



РdP

K

V

Э





0



 

К-suyuqlik qisilish moduli) 

Р-suyuqlik tuxtagandagi bosim ortishi  

 


2

2

2



2











K



L

K

V

Э

co

         (20) 

(19) i (20) bilan tenglashtirib hosil qilamiz 



K



V





                   (21) 

 

 



Fizika kursidan qisiluvchan muxitda tovushning tarqalish tezligi  

/



K

C

                (22) 



(22) i hisobga olib

  

Р quyidagiga teng: 



C

g

V

C

V







                  (23) 



 (23) formula N.

Е.Jukovskiy formulasi deb ataladi. 

Suv  zarbi  (SZ)  kupincha  nasos  stantsiyalarida  ham  hosil  buladi.  Tusatdan  elektr  energiyasi 

uchib qolsa NS bosim quvurlarida SZ hosil buladi. 





 



 

5-rasm. Nasos qurilmasi sxemasi: 1,2 

– surish va bosim quvurlari; 3-nasos; 4-qulfak; 5-teskari 

klapan. 


 t-teskari klapan yopilishi vaqti, sek

τ



0

-suv zarbi fazasi,  



С

24

0



  , 



С-zarb tulqini tarqalish tezligi. 

Agar


 t < 

τ



 bulsa, gidravlik zarba tug

’ri gidravlik zarba deyiladi. 

Agar

  t > 


τ

 bulsa, gidravlik zarba tug



’ri bulmagan gidravlik zarba deyiladi. 

Gidravlik zarba (GZ) jarayoni bosimning ortishi bilan hosil bulsa, bunday GZ ga musbat GZ 

deyiladi. 

Agar GZ jarayoni bosimning kamayishi bilan hosil bulsa bunday GZ ga «Salbiy GZ» deyiladi

Gidravlik zarba jarayonini oldini olishga kupgina tadbirlar kiradi. Ularga



1.  Har xil konstruktsiyali havoli  gidravlik qalpoqlar urnatish. 

2.  Bosim quvuriga  (1 ÷ 3 ) % miqdorida havo yuborish. 

3.  Teskari klapanlar konstruktsiyalaridan foydalanish. 

4.  Sifonlar urnatish. 


Download 1,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish