’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Sianobakteriylar  sitoplazmasida  tilakoid  (fikibilisomlar)  bo
’lib  ular 
fotosintez  olib  boruvchi  membrana  quria:lmalaridir.  Ular  xlorofil  va 
karatinoidlardan tuzilgan bo
’lib fotosintezni olib boradi. 
Qirmizi rangli oltingugurt bakteriyalarda fotosintez olib boradigan, ferment 
(bakterioxlorofill,  karatinoidlar)  xromatoforlarda  joylashgan  bo
’lib  ular  hujayra 
massasining  40 
—  50%  tashkil  etadi.  Tilakoidlar  oqsil  va  lipidlardan  tuzilgan. 
Tilakoidlar sitoplazma yoki ichki membrana bilan bog
’langan deb taxmin qilinadi. 
YAshil bakteriyalarda fotosintezda qatnashuvchi pigmentlar xlorosoma deb 
ataladigan membrana quria:lmasida joylashgan. 

---

Suv bakteriyalarining ko
’p lari gaz bilan to’lgan struktura — gaz vakuolalar 
(aerosomalar) to
’tadi. Ba’zi bakteriyalarda esa poliedr tanachalar (ko’p burchakli) 
yoki karboksisomalar bo
’lib ular SO
2
 ni boglash vazifasini bajaradi. 
Nukleoid. 
Sitoplazma,  yadro  ekvivalenti 
—  nukleoid  bakteriya  hujayrasining 
markazida  joylashgan.  Taxminlarga  ko
’ra  hujayraning  rivojlanish  stadiyasiga 
qarab  nukleoid  ikki  holatda:  diskret  (o
’zuq  -  o’ziq  ayrim  strukturalar) 
tayoqchasimon  yoki  xromatin  turi  (yadro  moddasi  sitoplazmada  dispers  holatda 
yoyilgan)  shaklida  bo
’ladi..  Bakteriya  nukleoidini  molekula  massasi  2  –  3  10
9
 
daltonli DNK ga ega. Bu DNK uralgan halqa shaklida bo
’lib o’zunligi 1.1 — 1.4 
mm ni tashkil etadi. U bakteriya xromasomasi (genofor) deyiladi. 
Tinch  holatdagi  bakteriya  hujayrasida  1  ta  nukleoid  bo
’lsa,  bakteriya 
hujayrasining  bo
’linishi  oldidan  nukleoid  ikkita  bo’ladi..  Bakteriya  ko’p  ayish 
fazasini logarifmik davrida esa u to
’rtta va undan ham ko’p  bo’lishi. mumkin. 
Ba
’zan,  bakteriya  hujayralarining  o’sish  davrida  muhtda  salbiy  ta’sir 
etadigan  moddalar  bo
’lsa,  bakteriya  hujayrasida  ko’p    yadroli  ipsimon  hujayra 
hosil  bo
’lishi.  mumkin.  Bunday  hujayra  hujayra  o’sishi  va  Bulinish  sinxronligi 
bo
’zilishidan paydo bo’ladi.. 
Bakteriya  nukleoidini  hujayradagi  asosiy  funksiyasi,  axborotlarni  saqlab  , 
avloddan 
— avlodga berishdir. 
Nukleoiddan  tashqari,  hujayra  sitoplazmasida  undan  yuzlab  marta  mayda 
DNK iplari ham mavjud. Ular irsiyat faktorlarini tutuvchi plazmidalardir. 
Hamma  hujayralarda  ham  plazmidalar  bo
’lishi.  shart  emas.  Ammo  ular 
tufayli  hujayra  qo
’sh:imcha,  xususan,  ko’p  ayishda,  dori  moddalarga  turgunlik 
sifatni belgilashda, kasallik yuqirishda va hokazo xususiyatlarga ega bo
’ladi.. 

---