’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Bakteriya hujayra devori. 
Hujayra  devorining  o
’zi  ham  ma’lum  qattiqlikga  ega.  SHu  bilan  birga  u 
elastiklikka ham ega bo
’lib oson buqiladi Hujayra devorini ultratovush va lizotsim 
fermentlari  bilan  parchalasa  bo
’ladi..  Hujayra  devori  lizotsim  bilan 
parchalanganda  u  sharsimon  shaklga  o
’tadi.  Hujayra  devori  hujayrani  har  xil 
mexaniq ta
’sirlardan, osmotik bosimdan saklaydi. 
Hujayra  devori  bakteriyani  ko
’ayishi  va  bo’linishi,  irsiy  moddalarning 
taqsimlanishini ham idora qiladi. 
Hujayra devorining qalin:ligi 10 - 80 nm bo
’lib hujayra massasining 20% ni 
tashkil  etadi.  Hujayra  devori  orqali  katta  molekulali  moddalar  kirishi  mumkin. 
Hujayra  devori  sitoplazmatik  membrana  bilan  birlashtiruvchi  iplar 
— 
"ko
’prikchalar" vositasida boglangan. Hujayra devori bakteriyalarni gram usulida 
bo
’yaganda,  musbat  yoki  manfiy  bo’lish:ligini  belgilaydigan  omildir.  Hujayra 
devori asosan peptidoglikan (murein) dan tashkil topgan. Bu №  — atsetil № — 
glyukozamin va № — atsetil muram kislotasi, galma - gal bir-biri bilan  —1.4 
bog
’lar  bilan  boangan  geteropolimerdir.  Bu  polisaharid  zanjirlar  bir-biri  bilan 
peptid  bog
’lari  orqali  boglangan.  Peptidoglikan  hujayra  devoriga  rigidlik 

---

xususiyatini  beradi  va  bakteriya  shaklini  saqlab  turadi.  Gram  musbat 
bakteriyalarda ko
’p  qalin:li peptidoglikan bor (50 - 90%). U murakkab ravishda 
oqsil,  polisaharid,  teyxo  kislota  (fosforli  ribit  va  fosfor  kislotasi  glitseridi)  bilan 
boglangandir. 
Gram  manfiy  bakteriyalarda  peptidoglikan  1  qalin:  bo
’lib  (1  —  10%) 
ularda  tashqimembrana  ham  bor.  Tashqimembrana  fosfolipid,  lipopolisaharid  va 
oqsillardan to
’zilgan. 
Demak, bakteriyalarning Gram buyicha har xil buyalishi bakteriya hujayra 
devoridagi  peptidoglikan  mikdori  va  uning  lokalizatsiyasiga  (joylashishiga) 
borlikdir.  Aniqlanishicha,  hujayra  devorida  har  xil  o
’simtalar,  do’ngliklar,  tikon 
kabilar bor. o
’simta 
Hujayra  devori  faqat  mikoplazmalar  va  L 
—shakllik  bakteriyalarda 
bo
’maydi.  Ko’p  incha  biror  antibiotik  ta’sirida  yoki  tabiiy  sharoitlarda  o’z—
o
’zidan  L  —shaklli  bakteriyalar  hosil  bo’lishi.  mumkin.  Ularda  hujayra  devori 
qisman saqlanib qolgan. Ularda ko
’p ayish xususiyatlari tula saqlangan. Ular katta 
yoki  kichik  shar  shaklida  bo
’lib  ko’p  gina  patogen  va  saprofit  bakteriyalarda 
topilgandir.