’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

pertinororum,  C1.  felsineum  larni  sanab  ham  o
’tish  mumkin.  Ular  sistematik 
o
’rni buyicha, o’zaro yaqin tursa ham fermentativ xususiyatlari bilan farq qilinadi. 
Masalan,  Cl  acetobutylicum  atsetobutillik  bijg
’ishni  amalga  oshirsa,  Cl. 
pertinororum pektin moddalarini parchalaydi. 
 
Klosteridiumlar  tabiatda  juda  keng  tarqalgan  , 
рН  ga  befarq,  kislotali, 
ishkoriy,  shur  va  qora  tuproqlarda  rivojlana  oladi,  tuproqni  namligi  60 
—80% 
bo
’lsa juda yaxshi rivojlanadi. 
 
Aktiv  azotofiksatorlar  safiga  aerob  tsianobakteriyalarni  ham  kiritish 
mumkin.  Dunyo  buyicha    tsianobakteriyalarning  130  turi  aniqlangan.  Ulardan 
azot o
’zlashtiruvchilar qatorga Anabaena, Nostoc, Tolypothrix Scytonema larni 
kiritish mumkin. Ularda molekulyar azotni o
’zlashtirish, geterotsistalarida amalga 
oshadi. 
 
Tsianobakteriyalar hamma tuproq 
— iqlim sharoitlarida tarqalgan . Neytral 
Muhit uchun ular optimal hisoblanadi. 
 
 
Molekulyar azotning fiksatsiyalanish mexanizmi. Molekulyar azot o
’ta inert 
modda  bo
’lib,  boshqa  elementlar  bilan  juda  kiyinchilik  bilan  kimyoviy  bog’ 
lanadi.  Masalan,  atmosfera  azotidan  ammiak  olish  uchun  500°S  issiklik  va  350 
atm  bosim  zarur  bo
’ladi.  Azotning  biologiya  usulida  fiksatsiyasi  esa,  odatdagi 
sharoitda o
’tadi. 
 
Azot molekulasi 2 atomdan tuzilgan bo
’lib, ular 3 ta mustahkam bor orqali 
o
’zaro birikkan. Bular σ —bog’  va π — bog’ lar bo’lib, π — bog’ ni uzish uchun 
125 kal energiya sarflanadi. Keyingi 
σ  — bog’ ning uzilishi uchun kamroq (63 va 
37 kal) energiya sarflanadi. 
 
Azot  o
’zlashtirilishi qaytarilish reaktsiyasi bo’lib, bu jarayon odatda titan, 
xrom,  molibden,  volfram  tuzlari  ishtirokida  oson  ketadi.  Qaytaruvchi  vazifasini 
metaloorganik birikmalar, metallarni gidridlari o
’tishi mumkin.  
Molekulyar 

---

azotni  o
’zlashtirish  faqat  prokariot  mikroorganizmlargagina  xos  xususiyatdir. 
Azot o
’zlashtirish jarayonini mikroorganizmdagi nitrogenaza fermenti olib boradi. 
Bu  ferment  ikkita  oksildan  iborat  bo
’lib,  birinchi  subbirliklaridan  2-atom 
molibden  va  30  atom  Fe  bo
’lsa,  ikkinchi  subbirlikda  faqat  Fe  atomlari  mavjud. 
Azot molekulasining aktivlashishida molibden va vannadiy ishtirok etadi.