’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ’lim vazirligi. Buxoro davlat universiteti

Funkstional 

tayyorgarlik.-Voleybolchi 

organizmining 

funkstiional 

imkoniyatlari  undagi  jismoniy  tayyorgarlikning  asosini  tashkil  qiladi.  Funkstional 

imkoniyatlarning  darajasi  konkret  sport  ishchanligida  namoyon  bo

’ladi. 

Chunonchi,  mashg

’ulotlar  ta’sirida  bo’ladigan  o’zgarishlar  mustahkam  bo’lishi 

uchun  o

’yinchi  uzoq  vaqt  davomida  o’ziga  xos  (spestifik)  ishni  bajarish 

qobiliyatiga  ega  bo

’lishi  lozim.  Mashg’ulotlar  jarayonida  voleybolchiga  xajm  va 

intensivligi jihatidan anchagina katta nagruzkani bajarishga to

’g’ri keladi.  

Ko

’pincha  bu  yuklama  musobaqa  yuklamasidan  ham  ortiqroq  bo’ladi. 

Ma

’lumki,  o’yinda  faol  ishtirok  etgan  o’yinchi  harakatlanadi,  sakraydi,  to’pga 

zarbali  urush  qiladi,  to

’siq  qo’yadi  va  hakozo.  Bunday  sharoitda  bajarayotgan 

ishning  darajasi  organizmning  faqat  energetika  imkoniyatiga  bog

’liq  bo’lmay, 

balki  ma

’lum  darajada,  nerv  -  mushak  kordinastiyasiga,  texnik  kamolotga  va 

harakat  faoliyatining  mustahkamligini  hamda  tejamkorligini  ta

’minlab  beruvchi 

boshqa  faktorlarga  ham  bog

’liq bo’ladi. Sportchilarning funksional imkoniyatlari 

mushaklardagi  energetik  moddalarni  umumiy  zaxirasidan  tashqari  gipakstiya 

xolatiga  psixik  tayyorgarlik  bilan  qarshilik  ko

’rsata  bilish  ya’ni  tolikishni 

chikaradigan kislorod etishmasligiga bardosh bera olishiga ham bog

’liq.  

Organizmni  haddan  tashiqari  katta  ish  ta

’sirida toliqishdan saqlab qolishga 

sub

’ektiv  toliqish sezgisi  yordam  beradi.  Toliqish sportchi bajargan ishga  doimo 

adekvat  bo

’lavermaydi.  Murabbiy  sportchini  toliqish  alomatlariga  to’g’ri  baho 

berishga,  o

’z  organizmining  haqiqiy  ishchanligini  bilishga  o’rgatishi  kerak.  Shu 

bilan bir qatorda, shikastlanishlar dastavval qattiq toliqishdan, nagruzkaning hajmi 

va 

intensivligi 

juda 

katta 

bo

’lishidan,  razminkaning  etarli  darajada 

bo

’lmaganligidan  kelib  chiqishligini  esda  tutish  kerak

. 

Voleybolda  harakat 

faoliyati  spestifik  bo

’lgani  uchun  mashg’ulotni  turli  intensivlikda  bajariladigan 

mashqlari qisqa va uzoq intervalda vaqt sust va faol dam olish bilan birgalikda olib 

borilishi lozim.