’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ’lim vazirligi. Buxoro davlat universiteti

 

 

 

 

---

54 

 

 

Egiluvchanlikni tarbiyalash 

Egiluvchanlik  deganda  tayanch-harakat  apparatining  morfo-funksional 

xususiyatlari 

tushunilib, 

bu 

xususiyatlar 

shu 

apparatning 

zvenolari 

harakatchanligini 

belgilaydi. 

Harakatlarning 

maksimal 

amplitudasi 

egiluvchanlikning  mezoni  bo

’lib xizmat  qiladi.  Amplituda  burchak  o’lchovlarida 

yoki chiziqli o

’lchovlarda ifodalanadi. Egiluvchanlikning ikki turi farqlanadi: faol 

va sust egiluvchanlik. 

Faol  egiluvchanlik  kishining  o

’z  mushaklari  kuch  berishi  hisobiga 

namoyon bo

’ladi. Sust egiluvchanlik gavdaning harakatla-nayotgan qismiga tashqi 

kuchlar  -  og

’irlik  kuchi,  sherikning  qarshiligi  va  shu  kabi  kuchlardan 

foydalanganda namoyon bo

’ladi. 

Egiluvchanlik  mushak  va  to

’qimalarning  elastikligiga  bog’liq  bo’ladi. 

Mushaklarning  elastiklik  xususiyatlari  ko

’p  darajada  markaziy  nerv  tizimining 

ta

’sirida o’zgarishi mumkin. 

Egiluvchanlikning  namoyon  bo

’lishi  muhitning  tashqi  haroratiga  ham 

bog

’liq  bo’ladi.  Egiluvchanlik  charchash  ta’sirida  sezilarli  o’zgaradi,  jumladan, 

faol  egiluvchanlik  ko

’rsatkichlari  kamayadi,  sust  egiluvchanlik  ko’rsatkichlari 

ortib boradi. 

Egiluvchanlikni  tarbiyalash  uchun  harakat  amplitudasi  oshirilgan 

mashqlardan  foydalaniladi.  Harakatlarda  biror  bo

’g’indagi  harakatchanlikning 

ortishi  shu  bo

’g’indan  o’tadigan  mushaklarning  qisqarishi  hisobiga  ro’y  beradi. 

Harakatlar bajarilish xarakteriga ko

’ra bir-birlaridan farq qiladi: bir fazali mashqlar 

va  prujinasimon  mashqlar;  silkinish  va  ma

’lum  holatlarni  qayd  qilib  turish; 

og

’irliklar  bilan  mashqlar.  Cho’ziluvchanlikni  oshiradigan  mashqlarni  seriyalar 

bilan har birini bir necha marta takrorlab bajarish tavsiya etiladi. Bunda seriyadan 

seriyaga  o

’tgan  sari  harakat  amplitudasi  orttirib  boriladi.  Har  bir  mashg’ulotda 

cho

’ziluvchanlik  mashqlarini  qisman  og’riq  paydo  bo’lguncha  bajarish  lozim. 

Egiluvchanlik  mashqlari  mustaqil  bajarish  uchun  topshiriq  sifatida  berilishi 

mumkin.  Egiluvchanlik  mashqlari  tayyorgarlik  qismida,  asosiy  qismning  oxirida 

va boshqa mashqlar oralig

’ida bajariladi. 

---

55