‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

I. Ijtimoiy ongni shakilantirish metodlari.

II. Ibrat-na

 

’типа metodlari.

III. Rag ‘batlantirish va jazolash.

I.  Ijtimoiy ongni shakilantirish metodlari.

O'quvchilarda  ilmiy  dunyoqarash  va  ishonch-e’tiqodni 

shakilantirish maqsadida ulaming ongi, his-tuyg‘ulari va irodasiga

252

---

har  tomonlama  ta’sir  ko‘rsatishqa  quyidagi  metodlardan  keng 

foydalaniladi:

Tushuntirish.  Tushuntirish tarbiya ishlari jarayonida juda ko‘p 

qo‘llaniladi.  Bolalarga  biror  fazilatning  afzalligi  va  kishi  uchun 

zarurligi qisqa, aniq qilib tushuntirib beriladi.

Uqtirish.  Uqtirish  biror  axloqiy  fazilatni  tarbiyalanuvchilar 

ongiga  singdirish  va  ular  tomonidan uqib  olinishini  ta’minlashga 

asoslanadi.  Shuning  uchun  o‘qituvchilar  va  tarbiyachilar 

o‘quvchilami  tarbiyalaganda  va  ularga  axloqiy  fazilatlarni 

tushuntirganda  uning  afzalliklarini  va  zarur  ekanini  ko‘rsatuvchi 

dalillar keltirishi, isbotlashi, ishontirishi lozim. “0 ‘qigandan uqqan 

yaxshi” degan xalq maqoli bor. Uqib olingan axloqiy fazilat bolada 

mahkam singib qoladi.

Ishontirish.  Ishontirish  deb,  bolalarda  ma’naviy-axloqiy 

fazilatlarni tarbiyalash va mustahkamlash, xarakter va xulqlaridagi 

salbiy tomonlarni  yo‘qotish maqsadida ulaming ongi,  tuyg‘usi va 

irodasiga ta’ sir ко ‘ rsatishga aytiladi.

Ishontirish  metodi  o‘quvchilarni  g‘oyaviy-siyosiy  jihatdan 

tarbiyalashda  va  ulaming  xarakterini  shakllantirishda  muhim  rol 

o‘ynaydi.  0 ‘qituvchi  ishontirish metodini birgina o‘quvchigagina 

emas, balki butun jamoaga ham qoilashi mumkin.

Ishontirish metodi о‘quvchilar jamoasida sog‘lom jamoatchilik 

fikrini vujudga keltirishga yordam beradi, axloq normalariga, axloq

253

---

qonun-qoidalariga  va  ayrim  o'quvchilarning  xatti-harakatlariga 

sinfdoshlari tomonidan to‘g‘ri baho bera bilishni tarbiyalaydi.

0 ‘git-nasihat.  Ocsib  kelayotgan  yosh  avlodni  tarbiyalashda 

tajribada sinalgan va xalqimiz tomonidan doim qo'llanib kelingan 

o‘git-nasihatdan ham foydalanmoq kerak.

0 ‘qituvchi, tarbiyachi va kattalaming yoshlarga o ‘z tajribalari, 

ko‘rgan-bilganlari va o‘qiganlarini  dalillar,  konkret misollar bilan 

ishonarli qilib aytib berishlari, yaxshi fe’l-atvorga, odobga va axloq 

qomm-qoidalarini  bajarishga da’vat etish, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishga 

o‘git-nasihat deyiladi.

Nasihat  qilmoq  yoshlarni  yaxshilik  tomon  yoilam oq,  yaxshi 

fazilatlami  egallashda  ularga  yo‘l-yo‘riq  ko‘rsatmoq  demakdir. 

0 ‘qituvchilar ham, tarbiyachilar ham, ota-onalar ham hamma vaqt 

bu metodni qoilaydilar.

0 ‘git-nasihat o'quvchilarga yakka holda va guruh-gurah  qilib 

berilishi mumkin.