Ўзбекистон республикаси олий ва

Idrokning predmetliligi. Idrok jarayoni muayyan predmetlarga asoslangan bo`lib, inson predmetlarni qancha ko`p va chuqur bilsa, uning idroki shunchalik samarali bo`ladi.

Idrokning anglanganligi. Anglanganlik – idrok qilinayotgan predmet oldin idrok qilingan, tajribada ko`rilgan, bilib olingan predmetni solishtirish bilan belgilanadi.

Idrokning yaxlitligi. Idrok qilinayotgan predmet yoki hodisa o`zining barcha sifat va xususiyatlari bilan to`laligicha inson ongida tiklanadi.

Idrok jarayonida hatoliklarga yo`l qo`yilishi mumkin.Bunday hatolik illyuziya deyiladi. Illyuziya mavjud narsa va hodisalarni yanglish va noto`g`ri idrok qilish, ya`ni borliqning noto`g`ri aks ettirilishidir. Mas., temir yo`l ustida turib bir tomonga olislatib nazar solsak, ikkala temir izi bora-bora qo`shilib ketganday tuyuladi. Gallyusinatsiyamavjud bo`lmagan narsa va hodisalarni idrok qilishdir.

Ba`zi hollarda narsalar noto`g`ri, yanglish idrok qilinishi mumkin. Narsalarni bu tariqa noto`g`ri idrok qilishni illyuziyadeb ataladi. Masalan, ko`rsatkich va o`rta barmog`imizni chalishtirib, no`xat yoki bironta dumaloq narsani chalishtirilgan ikkala barmog`imizning uchi bilan bosib turib, ayni bir vaqtda aylantiraversak (biz no`xatni aylantiraylik), barmoqlarimiz tagida bitta emas, balki ikki no`xat bordek his qilamiz. Ana shu holda bir narsaning ikki bo`lib sezilishini Aristotel (Arastu) illyuziyasi deyiladi. og`irligi aynan teng, ammo kattaligi har xil bo`lgan ikki buyumni ketma-ketiga ushlab turilsa, kattasi engilroq ikkinchisi og`irroqdek tuyuladi. Metaldan ishlangan 1 kg tarozi toshi,1 kg paxtadan og`irroqdek his qilinadi.

Bu hol geometrik illyuziyalar deb nom berilgan illyuziyalarda ayniqsa yaqqol ko`rinadi. Masalan, o`zunligi baravar bo`lgan ikki chiziqning chetlariga ikki xil burchaklar chizilsa, illyuziya paydo bo`ladi, ya`ni burchaklari tashqariga qaratilgan, chiziqqa nisbatan, burchaklari ichkari tomonga qaratilgan chiziq kaltaroq bo`lib ko`rinadi.