Њзбекистон республикаси олий ва њрта

Xom-ashyo  resurslaridan  foydalanish  va  ekologik  muvozanatni  saqlash 
muammosi.  Jahon  statistik  axborot  markazlari  bergan  ma’lumotlarga  qaraganda,  XX 
asrning  boshidan  to  hozirgi  kungacha  ishlab  chiqarilgan  ko‘mirning  45%,  temir 
rudasining  57%,  neftning  76%,  tabiiy  gazning  80%  keyingi  25  yilga  to‘g‘ri  kelar  ekan. 
Ana  shunday  holatni  xom-ashyoning  boshqa  turlari  to‘g‘risida  ham  gapirish  mumkin. 
Tahlillarga  qaraganda,  90-yillarda  ishlab  chiqarilgan  xom-ashyo  miqdori  60-70-
yillardagiga qaraganda 1,5-2 barobar ko‘paygan. 
Er  yuzida  vujudga  kelgan  bunday  holat,  bir  tomondan,  insoniyatni  xom-ashyo 
resurslari  bilan  ta’minlash  imkoniyatlari,  hosildor  erlar  va  ichimlik  suvi  manbalarining 
kamayib  borishi,  shuningdek  boshqa  xom-ashyo  zaxiralarining  kamayib  ketishi  kabi 
boshqa bir qator muammolarni keltirib chiqaradi. 
Vujudga  kelgan  ekologik  vaziyat,  tabiiy  muhitning  inson  organizmiga  va  uning  ishlab 
chiqarish  faoliyatiga  ta’sir  etmasdan  qolmaydi.  Boshqa  tomondan  esa,  fan-texnika 
taraqqiyotining  ko‘lami asosida ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot darajasini xom-ashyo resurslari, 
foydali  qazilmalari  bilan  etarli  miqdorda  ta’minlash  muammosini  ham  nazardan  soqit 
qilmaslik  kerak.  Mazkur  muammoni  ijobiy  hal  qilish  uchun,  iqtisodchilarning  tahlillariga 
ko‘ra, jahon mamlakatlarining har biri o‘zi ishlab chiqargan yalpi milliy maxsulotning 3-5% 
miqdorida  mablag‘  ajratishi  zarur.  Demak,  xar  yili  o‘rta  hisob  bilan  650-850  mlrd.  dollar 
hajmida mablag‘ ajratilishi talab etiladi. 
Juda  ko‘p  rivojlangan  mamlakatlarda  ichimlik  suvining  tanqisligidan  kiyinchiliklar 
yuzaga  chiqmoqda.  Ayni  shu  mamlakatlardan  42-45%  km
3
  hajmida  sanoatdan  chiqqan 
iflos  oqava  suvlar  suv  havzalari,  ko‘l,  dengiz,  okean  suvlarini  o‘zining  zaharli  tarkibi 
bilan  bulg‘amoqda.  XXI  asr  boshlariga  kelib,  toza  ichimlik  suvlariga  bo‘lgan  extiyoj 
dunyo miqiyosida asrimizning 90-yillariga nisbatan yana 2,3-2,5 barobar oshdi. 

---

 
132