Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

MPM · POT = B · TXS 

Bu yerda: 

MPM – muomaladagi pul miqdori; 

POT – pul aylanmasi tezligi; 

B – o„rtacha tortilgan baho darajasi; 

TXS – tovar va xizmatlar soni. 

 

Bunda  POT  va  TXS  uzoq  muddatli  doimiy  miqdor  bo„lganligi 

sababli  o„zgarmas  miqdor  sifatida  faraz  qilinadi.  Muomaladagi  pul 

miqdorini  boshqacharoq  aniqlash  tartibini  ingliz  iqtisodchi  A.Pigu 

(1877-1959 – Kembrij doktrinasi) quyidagicha taklif qiladi: 

 

MPM = d

yd

 · B ·

 

IChM 

Bu yerda: 

d

yd

 – yillik daromad salmog„i (pul ko„rinishida); B – baho darajasi;

 

IChM – haqiqiy ishlab chiqarish miqdori. 

Pul muomalasini to„g„ri tashkil qilish va uni tartibga solish Marka-

ziy  bankka  xo„jaliklar  faolligiga  samarali  ta‟sir  o„tkazish,  muassasalar 

faoliyatini  nazorat  qilish,  pul  muomalasi  va  narxlar  barqarorligiga  eri-

shish, iqtisodiy o„sishga yordam beradigan sharoitlar yaratish, pul-kredit 

sohasida vujudga kelgan amaldagi vaziyatni obyektiv baholash imkonini 

beradi.  

[41]. Pul darrov paydo bo„lgan emas, u dunyoga kelgunicha o„ziga 

ajratilgan rol uchun «pishib yetilish»ning uzoq yo„lini o„z shakllari evo-

lutsiyasi  orqali  bosib  o„tgan.  Tarix  fanining  ma‟lumotlariga  ko„ra 

O„zbekiston  tovar-pul  munosabatlari  juda  qadimdan  paydo  bo„lgan  va 

---

 

55 

rivojlangan kamdan-kam davlatlardan biri hisoblanadi. Chunki bu yerda 

pul ishlatila boshlanganiga 2 ming yildan oshgan. 

Hozirgi  O„zbekiston  hududida  yashagan  xalqlar  va  qabilalar 

foydalangan dastlabki pul belgilari hamda tangalar eramizdan avvalgi V-

IV  asrlarda  Ahamoniylar  saltanatida  zarb  qilingan  oltin  dariklar  va 

kumush  sikllar  bo„lgan.  Biroq  tovar-pul  munosabatlari  bu  yerda 

Iskandar  Zulqarnayn  yurishidan  keyingi  davrda,  Salavkiy  va  Yunon-

Baqtriya davlati barpo etilganidan so„ng chinakamiga rivojlandi. 

O„rta  asrlar  boshlarida  O„rta  Osiyo  davlatlarida  oltin  tangalar  zarb 

qilinmagan.  Bu  davrda  kumush  tangalarni  nomlash  uchun  yunoncha