Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

 

6.2. Pul oqimi va uning kreditga layoqatlilikni 

baholashdagi roli 

 

[230]. Pul oqimi – mijozning o„z xarajatlarini qoplash va qarzlarini 

o„z  resurslari  hisobidan  to„lash  qobiliyatini  ifodalovchi  o„lchamdir. 

Boshqacha  qilib  aytganda,  pul  oqimi  mijozning  kreditga  layoqatliligini 

baholashda  qo„llaniladigan  usullardan  biridir.  Uni  qo„llash  mijozning 

joriy 

davrdagi 

aylanma 

mablag„larini 

tavsiflovchi 

haqiqiy 

ko„rsatkichlarga  asoslanadi.  Aynan  shu  jihati  bilan  pul  oqimi  tahlili 

hisobotdagi  qoldiq  ko„rsatkichlarga  asoslanib  aniqlangan  moliyaviy 

ko„rsatkichlar tizimi tahlilidan tubdan farq qiladi. 

Umuman  pul  oqimi  tahlili  (mijoz  so„ragan  muddat  davrida)  pul 

oqimidagi  chiqim  va  kirimni  taqqoslashga  asoslanadi.  Masalan,  agar 

qarz bir yilga beriladigan bo„lsa, u holda pul oqimi tahlili ham shu bir 

yil doirasida bo„ladi, kvartal doirasida bo„lsa 90 kun va h.k. 

Pul oqimidagi kirim qismiga quyidagilar kiradi: 



 

mazkur davr ichida olingan foyda; 



 

mazkur davr uchun ajratilgan amortizatsiya ajratmalari; 



 

bo„shagan mablag„ – jami,  

 sh.j: 

a) jamg„armalardan; 

b) debitorlik qarzlardan; 

d) asosiy fondlardan;  

d) turli aktivlardan; 



 

kreditorlik qarzlarining ko„payishi; 



 

turli passivlarning o„sishi; 



 

aksionerlik kapitalining ko„payishi; 



 

yangi ssudalar olish. 

Pul oqimidagi chiqim qismiga quyidagilarni qayd qilish mumkin: 



 

 Barcha to„lovlar, jami: 

     sh.j: 

a) soliqlar;  

b) foizlar; 

---

 

364 

c) dividendlar; 

d) jarima va penyalar. 



 

Qo„shimcha qo„yilgan mablag„lar, jami, 

    sh.j: 

a) jamg„armalar;  

b) debitorlik qarzlar; 

c) turli aktivlar; 

d) asosiy fondlar; 



 

kreditorlik qarzlarning kamayishi; 



 

turli passivlarning kamayishi; 



 

aksionerlik kapitalining chiqimi; 



 

ssudalarni uzish (to„lash). 

Kirim  va  chiqim  o„rtasidagi  tafovut  umumiy  pul  oqimi  summasini 

ko„rsatadi, ya‟ni:  

 

Umumiy pul  

oqimi summasi 

= 

Mablag„lar kirimi 

- 

Mablag„lar  

chiqimi 

 

jamg„armalar,  debitorlar  va  turli  aktivlar  qoldiqlarining  o„sishi 

mablag„larning  chiqimini  ifodalaydi.  Natijada  «–»  ishorasida  kelib 

chiqadi.  Ularning  kamayishi  esa  mablag„larning  kirimini  ifodalab  «+» 

ishorasida  bo„ladi.  Kreditorlar 

va  turli  passivlarning 

o„sishi 

mablag„larning  kirimini  («+»),  kamayishi  esa  -  chiqim  («–»)  ni 

ifodalaydi.  

Asosiy  fondlarning  o„zgarishiga  qarab  kirim  va  chiqimni  aniqlash 

tartibi  o„ziga  xos  bo„lishi  mumkin.  Xususan,  hisoblashda  nafaqat 

ularning  mazkur  davr  ichida  o„zgarishi,  shuningdek,  shu  davr  ichida 

ularning sotilgan qismi ham inobatga olinadi. Ya‟ni: 

 

 

Asosiy fond-

larning o„zgari-

shiga qarab 

mablag„larning 

kirimi (chiqimi)  

= 

 

+ 

Davr 

davomida 

asosiy fondlar 

realizatsiyasi 

natijasi