Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

8.2. Piroliz

Uglevodorod xom ashyosining pirolizi jarayoni asosan quyi alkenlarni olishga bag‘ishlangan bo‘lib, jarayon 700-1000⁰S haroratda va atmosfera bosimiga yaqin bosimda olib boriladi.

Etilen olish uchun optimal xom ashyo etandir. Etilenning miqdori ushbu jarayonda 80% (mass.) ga yetadi. Etilenning ko‘p miqdori propan pirolizida 47% (mass.) va butan pirolizida 45% (mass.) olinadi. Tarmoqlangan alkanlarning pirolizida ko‘proq propilen hosil bo‘ladi. Yuqori haroratda alken va metilatsetilenlar ham hosil bo‘ladi. Quyi alkenlarning miqdori sikloalkan va arenlarning pirolizida yuqori emas.
Etilen ishlab chiqarish sanoat sharoitlarida asosan individual birikmalar emas, balki neft fraksiyalari ishlatiladi. Etilen bilan birgalikda С₃–С₄ alkenlar, ko‘p miqdorda suyuq mahsulotlar ham hosil bo‘lib, tarkibida alkenlar, sikloalkenlar, С₅ va undan yuqori alkadiyenlar hamda С₆–С₈ arenlar va boshqa komponentlar hosil bo‘ladi.
Benzinlar pirolizida hosil bo‘ladigan mahsulotlar keng oraliqda o‘zgarib turishi 29-jadvalda ko‘rsatilgan (% mass.).
To‘g‘ridan-to‘g‘ri haydab olingan benzin resurslari yetishmaganligi bois va narxlarning uzluksiz o‘sishi oqibatida piroliz xom ashyosi sifatida ko‘pchilik davlatlarda kerosin–gazoyl fraksiyasi (170-380⁰S) qo‘llanilmoqda.

8-jadval
Benzin pirolizida hosil bo‘ladigan mahsulotlar

Mahsulotlar nomi	Miqdori (%mass.)
Etilen	22-32
Propilen	10-17
C4–fraksiya	5-12
Arenlar	6-13

Gazoyllarning pirolizida hosil bo‘ladigan mahsulotlar miqdori 9-jadvalda keltirilgan.
9-jadval
Gazoylning pirolizida hosil bo‘ladigan mahsulotlar