Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

 
7.10. Оқ ва рангли портландцементлар 
Оқ портландцемент- клинкерини ишлаб чиқариш учун хомашё
сифатида таркибида оқ рангни хиралаштирувчи темир оксиди бўлмаган оппоқ 
оҳактош ёки бор ва каолинлар (кўпинча каолин саноати чиқиндиларидан 
фойдаланилади) ишлатилади.Хўл усулда тайёрланган шламни пишириш 
харорати 1350
о
С дан ошмайди. Хосил бўлган клинкерни туяётганда 15% гача 
гидравлик ёки 10% гача инерт қўшилмалар қўшилади. Қотиш муддатларини
керагича ўзгартириб туриш учун клинкерни туйиш жараёнида кўпи билан 3% 
гипс қўшиш мумкин.
Шундай қилиб оқ рангли портландцемнт ишлаб чиқаришдаги асосий 
вазифа, таркибида темир оксиди бўлмаган ёки оз миқдорда бўлган хомашёни 
ишлатишдан иборатдир. Бундай клинкерда C
4
AF ҳам деярли бўлмайди. 
Хомашёни куйдиришда ишлатиладиган ёқилғи кулсиз суюқ ва газсимон 
бўлиши керак. Хомашё аралашмаси ва оқ цемент клинкери махсус қаттиқ, кам 
ейиладиган пўлат ёки чинни билан қопланган шар тегирмонларда туйилади. 
Сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси бўйича оқ портландцемент 
250,300 ва 400 маркаларда ишлаб чиқарилади. Клинкерда анча миқдорда C
3
S 
ва C
3
A бўлгани учун оқ цемент тез қотади. 
Рангли портланцемент - портландцемент клинкери ва гидравлик 
қўшилмани туйиш жараёнида керакли рангдаги цемент олиш учун минерал 
пигмент қўшиб туйилган гидравлик боғловчи. 
Клинкер ва пигментни алоҳида-алоҳида туйса ҳам бўлади. Сўнгра улар 
яхшилаб аралаштирилади. Бироқ бундай рангли цемент бирга туйиб ишланган 
цементдан сифатсизроқ бўлади. Бирга туйилганда аралашма бир хил таркибда 
бўлади. 
Пигментлар ишқор, ҳаво ва ёруғ таъсирига чидамли бўлиши лозим. 
Жумладан, охра пигменти (сариғ), хром оксиди (яшил), мумиё (қизил), темир 
суриги (жигарранг), қоракуя пигменлари (қора ранг) ана шундай хоссаларга 
эга. Цементни қанчалик тўқ-оч бўёқда бўлишига қараб пигмент 20-25% гача 
қўшиш мумкин. 
Оқ ва рангли портландцемент хоссалари қуйидаги 7.3-жадвалда 
ёритилган. 
7.3-жадвал. Оқ ва рангли портландцементнинг хоссалари 

---