Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги ислом каримов номидаги

Таққослаш эталон

Нусха эталон

Ишчи эталон

Гувоҳ эталон

1- расм. Эталонларнинг метрологик тузилмаси

Эталонларнинг метрологик тавсифлари ГОСТ 8.381-80 мувофиқ ифодаланади. Одатда эталонлар учун ўлчаш натижаларини ўртача квадратик оғиши бўйича ифодаланган бирликни қайта тиклашдаги тасодифий хатолигини бахоланиши ва йўқотилмаган мунтазам хатолигини бахоланиши кўрсатилади.

Ҳозирда эталонлар учун ўлчаш ноаниқлигини ўрнатиш, белгилаш (аниқлаш) мажбурий талаб бўлиб қолди.

АСОСИЙ ҚИСМ

Эталонларни сақлаш, қўллаш ва солиштириш

Эталонни сақлаш деганда эталоннинг метрологик тавсифларини белгиланган чегараларда сақлаш учун зарур бўлган амаллар мажмуи тушунилади.
Бирламчи эталонни сақлашда уни мунтазам равишда тадқиқ қилиш, шу жумладан бирликни қайта тиклаш ва сақлаш аниқлигини ошириш ва унинг ўлчамини узатиш усулларини такомиллаштириш мақсадида бошқа давлатларнинг миллий эталонларига солиштириш ишлари бажарилади.
Эталоннинг метрологик тавсифларини белгиланган чегарада сақлаш учун зарур бўлган омиллар мажмуи эталонни сақлаш деб аталади. Давлат эталонларини сақлаш ишларига раҳбарлик қилиш учун махсус лавозимли шахслар - мазкур соҳада етакчи метролог мутахассислар ичидан тайёрланадиган давлат эталонларини сақловчи олимлар тоифаси белгиланади.
Миллий эталонларни сақловчи олимларни метрология бўйича Миллий орган (Ўзбекистонда - «Ўзстандарт» агентлиги) тайинлайди.
Эталонлар махсус давлат метрологик хизмат марказларида сақланади. Ишчи эталонлар ҳам маҳкама метрологик хизмати ва юридик шахс метрологик хизмати идораларида уларнинг соҳасига ва белгиланган қеидаларга мувофиқ сақланади.
Давлат бирламчи ва иккиламчи эталонларнинг мажмуи ўлчашлар бирлилигини таъминлашда асос бўладиган мамлакатнинг эталон базасини ҳосил қилди. Узбекистонда бу ташкилот Ўзбекистон Республикасининг миллий эталонлар маркази ҳисобланади.
Эталонлар сони доимий бўлмайди, балки мамлакат халқ хўжалигининг эҳтиёжларига боғлиқ равишда ўзгаради. Ўлчаш ишчи воситаларининг доимий ривожланиши ва ўлчаш воситалари паркини кенгайиб бориши сабабли вақт ўтиши билан эталонлар сонини ошиб бориши кузатилади.
Жаҳон ҳамжиҳатлиги мамлакатлари иқтисодининг глобаллаштирилиши ва иқтисодий, савдо ва технологик интеграциянинг кенг миқёсда ривожланиши ўлчашлар бирлилигини таъминлаш бўйича ишларни глобал масштабда ўтказиш зарурлигини англатади. Чунки ишонарли ўлчаш информацияси синов натижаларининг ўзаро тан олинишини тасдиқлайдиган ва маҳсулот ва хизматларнинг мувофиқлигини тасдиқлаш ва жами баҳолаш инфраструктурасини асоси бўлади. Бу ўз навбатида, катталик бирликларини турли мамлакатлар эталонлари билан қайта тикланадиган ўлчамларини доимийлиги ва мажбурий келишишлигига қаттиқ талаблар қўяди.
Бу талабларни таъминлаш учун миллий эталонлар халқаро ва (ёки) давлатлараро эталонлар билан солиштирилиши керак бўлади ва агар бу бошқа мамлакат миллий эталонлари билан зарур бўлса.