|
1-БОБ. ДОН МАҲСУЛОТЛАРИНИ СИФАТ ВА ХАФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА ҚАЙТА ИШЛАШ КОРХОНАЛАРИНИНГ ЎРНИ
Sifati va хавфсизлик tushunchasi
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish korxonalari oldida туrgan eng asosiy vazifa-raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishdir. SHuning uchun ham mahsulot va xizmatlar sifatini yaxshilash bugungi kunning muhim masalalaridan hisoblanadi. Mahsulot va xizmatlar sifatini yaxshilash strategik muammo bo’lib, mamlakatimiz iqtisodiyotining stabillashuvi bu muammolaming hal etishiga bog’liqdir. Sifatni yaxshilash jarayoni mahsulotni sotish yoki xizmatlar ko’rsatishda faqatgina ko’proq foyda olish uchungina emas, balki jamiyat uchun, uning ravnaqi uchun ham zarurdir.
Ma’lum foydalilikka ega bo’lib, sotilish bahosi bilari tannarx o’rta-sidagi farqga ega bo’lgan tovarlar albatta sotilishi kerak. Tovarlami sotib olar ekanmiz, biz ulami faqatgina zarur bo’lgani-uchungina emas, balki bizga yoqqani uchun ham haqini to ’laymiz. Bunda tovarlarning tashqi ko’rinishi, foydalanishning qulayligi, xizmat ko’rsatish muddati, тexnikaviy tavsifi, kafolatli xizmat ko’rsatish shartlari kabilar ulaming bahosini belgilashda muhim omil hisoblanib, xaridor tovami “ma’lum ehtiyojlami qondiradi”, degan umid bilan sotib oladi. SHunday qilib tovarni sotilishining muhim shartlari-xaridoming uning kafolatlangan sifatiga ishonch va bahosidir. Mahsulot sifati deb, mana! shu mahsulotga nisbatah qo’yilgan xalq ehtiyoji talablarini qondirilish darajasi, ulaming xossa, xususiyatlari, tashqi ko’rinishi, ishlatilishining qulayligiga aytiladi.
Sifatni shakllantiruvchi elementlari sifat ko’rsatkichlari deyiladi va turlicha usullar yordamida aniqlanadi. Mahsulotning texnikaviy tavsifi orqali aniqlanuvchi tovarlar yaroq-liligining asosiy elementlari konstruktsiya sifati deyiladi. Konstruktsiya sifatini takomilashtirilishi bilan uning qiymati ham ortadi.
Raqobatlashuvchi mahsulotlar mavjud bo’lgan sharoitda korxona mahsulotini realizatsiya qilishda iqtisodiy strategiya va taktikaning turli variantlaridan eng muqbilini tanlashi kerak. Bunda sarf-harajatlar ortiqroq bo’lsada yuqori sifatni ta’minlovchi konstruktsiya sifatida yoki tannarxning pasaytirilishiga asoslangan. Amaliyotda mahsulotning texnik tavsifida va konstruktorlik hujjatlarida ko’rsatilgan sifat ko’rsatkichlari shakllantirilar ekan, ulaming har doim ham sifat ko’rsatkichlari bo’yicha aniq mos kelmasliklarini ko’rish mumkin.
Ishlab chiqarilgan mahsulot sifat ko’rsatkichlarining konstruktorlik hujjatlarida keltirilgan sifat normalariga mos kelishi darajasi texnik jihatdan sifatga mos kelishi darajasi deyiladi.
Odatda, ishlab chiqarishdagi sarf-harajatlaming umumiy miqdori asosiy ishlab chiqarish sarf-harajatlariши hamda nazoratga va yaroqsiz, defekt mahsulotlami ishlab chiqarishga ketgan harajatlardan iborat bo’ladi. Nazorat qanchalik aniq, asosli o ’tkazilsa, defekt mahsulotlar ishlab chiqarish '^hisobiga yo’qotishlar shunchalik qisqaradi, nazorat sarf-harajatlari ortadi. Nazorat sarf-harajatlarini oshirmagan holda ishlab chiqarilayotgan mahsulotning texnik shartlarga mos kelishi darajasini oshirish maqsadga muvofiqdir.
Yуqorida aytilganlardan shuni xulosa qilish mumkinki, texnikaviy nazoratni amalga oshirish bilan bir qatorda; sifatni boshqarishning boshqa uslublarini ham yoddan chiqarmaslik kerak. Boshqaruv o’zi нima? Boshqaruv - korxona sharoitida aylanma tsiklda amalga oshuvchi “rejalashtirish-amalga oshirish-nazorat-boshqaruv” jarayonlarining yig’indisidir. Boshqacha aytganda boshqaruvning bu tsikli korxonada sifatni boshqarishning asosi hisoblanadi. Reialashtirish funktsivasi loyihalashtirish bosqichida korxona rahbariyati tomonidan bozordagi talab-taklifni kapital sarf-harajatlarining samaradorlik koeffitsentini, korxonaningi texnik darajasini, nazoratning samaradorligini hisobga olgan holda amalga oshirilib, mahsulotning sifati darajasini aniqlashni nazarda tutadi. Konstruktsiya sifatini belgilovchi mahsulotning tashqi ko’rinishi, ishlatishning qulayligi, uzoqqa chidamliligi, xavfsizligi kabi xususiyatlaming miqdoriy qiymatlari chizmalar;utexnik shartlar va boshqa texnikaviy hujjatlar ко’ rinishida ifodalanadi.
Amalga oshirish fimktsivasi konstruktsiyaning loyihalashtirilgan sifatini tayyor mahsulotda mujassamlashuvini bildiradi. U texnologik jarayonlami loyihalashtirish, qo’llanadigan dastgohlar, mashinalar, instrumentlar turini, shuningdek ishni bajarish va nazorat qilish uslublarini aniqlashni o’z ichiga oladi.
Ushbu bosqichdagi asosiy maqsad-mahsulotning texnik shartlarga javob berish darajasini saqlash va imkoni boricha bu ko’rsatkichlami yaxshilashdir. Nazorat funktsivasi mahsulot ishlab chiqarish bosqichidagina emas, uni realizatsiya qilish bosqichida ham amalga oshiriladi. Boshqacha aytganda, mahsulotning yaroqliligi uni sotilishi bilan tasdiqlanadi. Boshqaruvning ta’siri funktsivasi mahsulotni realizatsiya qilish chora tadbirlarini belgilash, agar sotilgani tovar sifat shartlariga-javob bermasa unga qayta ishlov berishni tashkil etishni o ’z ichiga oladi. Bundan tashqari u bozorda sotilgan mahsulotlar to’g’risidagi m a’lumotlarni to’plash sifatini yaxshilash imkoniyatlarini aniqlash, ishlab chiqarish jarayoniga kerakli o ’zgartirishlami kiritish maqsadida iste’molchining mahsulot sifati to’g ’risidagi fikr mulohazalarini o’rganish funktsiyalarini ham i bajaradi.
Boshqacha to’g’risidagi har qanday ma’lumot uning kelgusi davr uchun rejalashtirilishida muhim ahamiyatga egadir. SHunday qilib, korxonani boshqarish va mahsulotni sotishni tashkil etish faqatgina mahsulotni sotish vazifasi bilan cheklanib qolmay, balki bozor m a’lumotlarini to’plab, ulami mahsulotni rejalashtirish bosqichida qo’llashlari kerak.
Yuqorida sanab o’tilgan rejalashtirish - amalga oshirish nazorat boshqaruvning ta’siri funktsiyalarini aniq boshqarish uchun korxonaning barcha bo’limlari boshqaruv va nazoratning texnikasini, maxsus texnologiyani, shuningdek statistik uslublami qo’llab, mahsulot sifatining muhim ahamiyatini his etgan holda ma’suliyat bilan o ’zivazifalarini bajarishlari lozimdir. SHunday qilib, korxonada sifatni boshqarish - bu iste’molchilaming ehtiyojini qondiradigan, etarlicha yuqori darajadagi foydalilikka ega bo’lgan tovarlami loyihalashtirish, tayyorlash va sotishni ta’minlovchi boshqaruv faoliyati turidir.
Mahsulotning xossa va xususiyatlari miqdoriy hamda sifat jihatdan tavsiflanishi mumkin. Sifat tavsiflari-bular, masalan, mahsulotning zamonaviy moda yo’nalishiga, dizaynga, ranglarga mos kelishi va boshqalar bo’lishi mumkin. Mahsulotning bir yoki bir necha xossa xususiyatlarining miqdoriy tavsifiga sifat ko’rsatkichi deyiladi. Sifat ko’rsatkichlarini tanlash - mahsulot sifati tarkibiga kiruvchi va uning sifati darajasihi baholashga lmkon beruvchi mahsulot, xususiyatlari miqdoriy tavsifming nomlarini aniqlashdir. Sifat ko’rsatkichlarining nomlarini tanlashni asoslab berish quyidagilami hisobga olgan holda amalga oshiriladi:
• Mahsulotdan foydalanish shartlari va nima maqsadda ishlab chiqarilganligi;
• don maxsulotlarini Sifat tavsiflari-buiar, massasin, mahulotnini hajmi
• Iste’molchi talablarining tahlili;
• Mahsulot sifatini boshqarish masalalari;
• Tavsifianayotgan xususiyatlaming tarkibi va strukturasi;
• Sifat ko’rsatkichlariga nisbatan qo’yilgan asosiy talablar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
