Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус

Ommaviy xizmat ko‘rsatish modellari

Korxonalarni rivojlantirish va joylashtirish modellari mazmuni, ko„rib chiqilishi va boshqa belgilari bo„yicha turli tiplarga bo„linadi. Iqtisodiy-matematik va modellashtirish nazariyasi va amaliyotiga bag„ishlangan adabiyotlarda quyidagi tiplari keltirilgan:

• 
  optimallashtirilayotgan tizimni (tarmoqni) ifodalanishiga qarab bir bosqichli va ko„p bosqichli. Bir bosqichli masalada sistema bir butun deb faraz qilinadi va shunday holda bir model yordamida modellashtirish. Ko„p bosqichli masalada sistema uni tashkil qiluvchilariga ajratiladi va ular orasidagi munosabatlar bilan birgalikda optimallashtiriladi;
  
• 
  tanlangan maqsad mezoniga qarab tuzilan masala xarajatlarni minimallashtirish, yuqori talabga ega bo„lgan kamyob mahsulotlarni ishlab chiqarishni maksimallashtirish, olinadigan foydani maksimallashtirish, tejamkorlik samarasini oshirish va boshqalar;
  
• 
  masalaga kiritilgan yillar davriga qarab statik va dinamik modellar;
  
• 
  ishlab chiqarish usullariga va kiritilgan o„zgaruvchilarning o„zgarishiga qarab diskret va o„zgaruvchi xarakterli modellar;
  
• 
  masalaga kiritilgan mahsulotlar va resurslar turlari bo„yicha bir mahsulotli va ko„p mahsulotli ishlab chiqarish modellari;
  
• 
  ishlab chiqarish rejasiga transport omilini ta‟sirini hisobga olish bo„yicha ishlab chiqarish va ishlab chiqarish-transport modellari;
  
• 
  ishlab chiqarish korxonalarini kamrab olinishiga qarab bir bosqichli va ko„p bosqichli modellar;
  
• 
  transport aloqalarini ifodalanishiga qarab ishlab chiqarish-transport masalasi turli va jadvalli modellarga bo„linadi.
  

Yuqorida keltirilgan korxonalarning rivojlantirish va joylashtirish modellaridan amalda foydalanish modellashtirilayotgan tarmoq, ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlari, foydalanilayotgan resurslarga va boshqa bir qancha omillarga bog„liq bo„ladi.
Bir turdagi mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi korxonalarni joylashtirish va rivojlantirish modellari. Har qanday iqtisodiy ob‟ekt - korxona o„z faoliyati davrida turli xildagi o„zgarishlarni ta‟siri ostida bo„lishi mumkin; kengayishi, qayta jihozlanishi, ishlab chiqarishni kamaytirishi va boshqalar. Bunda korxonaning mavjud ishlab chiqarish quvvatlaridan to„la foydalanish, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar tarkibini bozor talabiga moslashtirish va ularning hajmini aniqlash, joriy rejalashtirish muammolari kiradi.

3.