Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус

MEHNAT JARAYONI 
 
V. 1 Ìehnat jarayoni. Ilg’or mehnat usullari va uslublarini takomillashtirish. 
Êorõonadagi ishlovchini mehnat faoliyatini taõlil qilinganda har birini 
mehnat unumdorligi turlicha bo’ladi. Har bir ishlovchini mehnat unumdorligini 
oshirishni eng samarali usuli meõnatni to’g’ri tashkil etish hisoblanadi. To’g’ri 
tashkil etilgan mehnatda mehnat jarayonlari ham takomillashgan bo’ladi. 
Ìehnat jarayoni operasiyalardan tashkil topadi. Operasiya o’z navbatida 
bir ijrochi tomonidan bajariladigan õarakat va usullarga bulinadi. Ìehnat 
jarayonini o’rganilayotganda uning tashkil etuvchi elementi bo’lgan 
operasiyaning davomiyligiga e’tibor berish kerak. Agar operasiya davomiyligi 
ko’p vaqt talab qilsa, unda operasiyani tashkil etuvchi elementlarini bo’laklab 
o’rganish maqsadga muvofiq õisoblanadi. Ìehnat jarayonining taõlil qilinganda 
eng avvalo uning elementlari bo’lgan operasiya, õarakat va usullarni o’rganib, 
keraksizlarini chiqarib tashlash kerak.

---

Ishchi mehnatini samaradorligini oshirish va jiõozlaridan unumli 
foydalanishni eng ta’sirchan vositalaridan biri, oqilona mehnat usullari va 
uslublarini tanlab olib joriy qilishdir.
Ìehnat uslublarini va usullarini o’rganish, rasionallashtirish va joriy qilish 
uchun avvalo mehnat jarayonlarini uslubi, usullari, tor va keng õarakatlariga 
to’g’ri ajrata bilish zarurdir. 
Ìehnat uslubi
– mehnat jarayonini bajarish usuli bo’lib, u mehnat 
usullari yig’indisi va ularni ma’lum izchillikda bajarilishini õarakterlaydi.
Ìehnat usuli
– ishchini teõnologik jihatdan bo’linmaydigan 
operasiyaning bir qismini ijro etish uchun tugallangan keng õarakatlari 
yigindisidir.
Ilg’or mehnat usullari va uslublarini o’rganish va joriy qilishda ilg’orlarni 
ish tajribasidan foydalanish muhim o’rinni egallaydi. Ìehnatning ilg’or uslubi 
ma’lum ishlab chiqarish sharoitida ish vaqti va jiõozlardan samarali 
foydalangan holda mehnatning optimal intensivligini hamda yuqori sifat va 
mehnat unumdorligini ta’minlaydigan operasiyani bajarish usullarining 
yig’indisini va ularni ma’lum izchillikda bajarishni o’z ichiga olgan mehnat 
jarayonini amalga oshirish usulidir. 
Ilg’or mehnat usullari va uslublarini o’rganish, loyiõalashtirish va joriy 
qilish uch bosqichda amalga oshiriladi: