Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус

Tayyorgarlik operasiya
(smenani qabul qilish, ish joyini 
ko’zdan kechirish, xavfsiz holatga keltirish, uskunalarni ishga tayyorlashdan 
iborat).
2.
Asosiy operasiya
(mahsulot ishlab chiqarish yoki ish jarayoniga 
tegishli ishni bajarish). 
3.
Yordamchi operasiya
(bular asosiy operasiyalarning 
bajarilishiga sharoit tug’diradi). 
4.
Yakunlovchi operasiya
(ishni oxiriga etkazish, mehnat qurollari 
va ish joyini tartibga keltirishdan iboratdir).

---

Ish jarayonida bajariladigan asosiy operasiyalarning soniga qarab, bitta 
asosiy operasiya bajariladigan bo’lsa – oddiy, ikki yoki undan ko’proq 
operasiyalar bajariladigan bo’lsa murakkab operasiyalar deyiladi.
Operasiyalar o’z navbatida bir ijrochi tomonidan bajariladigan usullar va 
xarakatlarga bo’linadi.
Usul 
operasiyaning bir qismi bo’lib, ijrochining muayyan maqsadni 
ko’zlab, uni bajarish uchun yakunlangan xarakatidan (masalan: mashinani 
ishga tushirish, dastasini «yurish» holatiga keltirish) iborat.
Harakat
– biror buyumni olish joyini o’zgartirish, qo’yib yuborish kabi 
ishlarni bajarish hisoblanib, usulning bir qismi. U ish jarayonining 
parchalanmaydigan bo’lagi bo’lganligi uchun xarakat yordamida operasiyalarni, 
ish jarayonlarini bajarish vakti va mehnat sarfi me’yorini aniqlashi mumkin. 
Operasiyalarni usul va harakatlarga bo’linish, ishchi kuchini oqilona 
joylashtirish, ishchi malaka va sonini to’g’ri aniqlash va mehnat unumdorligi 
rezervlarini oshirish uchun kerak.
Ishlab chiqarish jarayonini ayrim elementlar bo’yicha tarkibi ishlab 
chiqarish jarayonini strukturasi deyiladi.
Har bir korxonani ishlab chikarish strukturasi korxona tarkibi, sexlar 
soniga bog’liq bo’ladi.