Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таoлим вазирлиги

Назорат саволлари

1. 
   Нейтралли ерга уланган электр тармоқларида бир фазали ерга туташув вақтида қандай токлар ҳосил бўлади?
   
2. 
   Бир фазали тўла(металл) ерга туташувнинг характерли белгилари
   
3. 
   Ерга туташувдан ҳимояга қўйиладиган талаблар
   
4. 
   Изоляцияни назорат қилиш қурилмаси нима учун хизмат қилади?
   
5. 
   Ерга туташган линияни аниқлайдиган ҳимоянинг ишлаш принципи қандай?
   
6. 
   Изоляцияни назорат қилиш қурилмаси ёрдамида сигнал олингандан кейин ерга туташган линия қандай аниқланади?
   
7. 
   Изоляцияни назорат қилиш қурилмасининг камчиликлари нималардан иборат?
   
8. 
   Ерга туташган токлари линиялар орасида қандай тақсимланади?
   
9. 
   Ерга туташгун линияни аниқланган ҳимоянинг ишга тушиш токи қандай ҳисобланади?
   
10. 
    Кабел линияларда ерга туташган линияни аниқланган ҳимояни бажариш учун қандай ток трансформаторларидан фойдаланилади?
    

2.6. Дифференциал ток ҳимояси

2.6.1. Дифференциал ҳимояларнинг турлари

Дифференциал ҳимоя тез ишлайдиган ва абсолют танлашга эга бўлган ҳимоя ҳисобланади. Дифференциал ҳимоялар бўйлама ва кўндаланг дифференциал ҳимояларга бўлинади. Бўйлама дифференциал ҳимоялар, асосан, трансформаторлар, қуввати катта электродвигателлар, генератор ва узун бўлмаган линияларда қўлланилади. Кўндаланг дифференциал ҳимоялар эса икки ёки ундан ортиқ параллел линияларни ҳимоя қилиш учун ишлатилади.

2.6.2. Бўйлама дифференциал ҳимоя.

Бўйлама дифференциал ҳимоя ҳимояланаётган элементнинг бошланиш ва сўнггидаги токларни таққослашга асосланган. Токлар қиймати ва фазаси бўйича таққосланади.
Электр узатиш линиясининг бошланиши I_I ва сўнгидаги I_II токларни кўрайлик. Нормал режим ва ташқи қисқа туташувлар вақтида, масалан, К₁ нуқтада (2.17-расм, а) бу токлар бир-бирига тенг I_I=I_II

Ҳимояланган линияда қисқа туташув (К₂ нуқтада) бўлганда (2.17-расм, б) I_II=0 бўлиб, тенглик бузилади, яъни

I_{I } I_II

Икки томондан манбага уланган линияларда (2.17-расм, в) ҳам нормал ва ташқи қисқа туташувларда токлар тенг

I_I = I_IIК1

Ҳимояланаётган линияда қисқа туташув бўлганда токлар ҳам қиймат ҳам йўналиши бўйича фарқ қилади

I_{I } I_IIК2

Демак, токлар тенглигининг бузилиши линияда қисқа туташув бўлганлигини билдиради. Бу белгидан бўйлама дифференциал ҳимояни бажариш учун фойдаланилади.

2.17-расм. Бўйлама дифференциал ҳимоянинг ишлаш принципи

Бўйлама дифференциал ҳимояни бажариш учун линиянинг бошланиш ва сўнггига бир хил трансформация коэффициентига эга бўлган ток трансформаторлари ўрнатилади (2.17-расм, г). Уларнинг иккиламчи чўлғамларидан ўтадиган токлар нормал режим ва ташқи қисқа туташувлар вақтида КА ток релеси (дифференциал реле) чўлғамидан қарама-қарши йўналишда ўтадиган қилиб уланади. Натижада реледан ўтадиган ток нолга тенг бўлади.

Лекин амалда бу ток нолга тенг бўлмайди. Нобаланс токлари ҳосил бўлади. Бунинг сабаблари қўйдагилар: ток трансформаторларининг магнитлаш характеристикалари идеал бир хил бўлмайди; қисқа туташув токида даврий бўлмаган (апериодик) токларнинг мавжудлиги: юкламасиз куч трансформатори манбага уланаётган вақтда ҳосил бўладиган магнитлаш токининг сакраши ва бошқалар .
Бўйлама дифференциал ҳимоянинг нотўғри ишлашини олдини олиш учун нобаланс токлари (I_нб) ҳисобга олиниши керак.
Дифференциал реленинг ишга тушиш токи

I_ри=К_зI_{нб ҳис мах/}К_I

бу ерда К_з=1,3-заҳира коэффициенти;

К_I- ток трансформаторларининг трансформация коэффициенти;
I_{нб ҳис. мах} - ҳисобий максимал нобаланс токи

I_{нб ҳис. мах}= _iК_aпК_б I_қ.max,

бу ерда _i=0,1- ток трансформаторининг хатолигини ҳисобга олувчи коэффициент ; К_aп- қисқа туташув токининг даврий бўлмаган ташкил этувчисини ҳисобга олувчи коэффициент, РТ- 40 турдаги реле қўлланилган бўлса 2га ёки РНТ турдаги реле ишлатилса 1,3га тенг; К_б-ток трансформаторларининг бир хиллигини ҳисобга олувчи коэффициент, агар улар бир хил бўлса К_б=0,5 ва ҳар хил бўлса К_б=1; I_қ.max- ҳимояланаётган объектнинг манба томондан ҳисобланганда сўнггидаги максимал қисқа туташув токи.

Ҳимоянинг сезгирлиги

К_с=I_к.min/(К_сх I_ҳ.u),

бу ерда I_қ.min- ҳимоя зонасидаги минимал қисқа туташув токи;

К_сх- схема коэффициенти; I_ҳи=К_I I_ри- ҳимоянинг ишга тушиш токи.