Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

2.Жойлаштириш ва ихтисослаштириш тушунчаси, 
уларнинг илмий асослари 
 
Қишлоқ хўжалигини жойлаштириш ва ихтисослаштириш ижтимоий 
меҳнат тақсимотининг турли кўринишидир.
Жойлаштириш - алоҳида турдаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари 
ишлаб чиқаришни республика зоналарида, айрим вилоят, туманлар ва 
корхоналар бўйича миқдорий тақсимлашни билдиради. Қишлоқ 
хўжалигини жойлаштириш уни ихтисослаштириш билан чамбарчас 
боғланган. 
Ихтисослаштиришни 
амалга 
оширишда 
зона 
ва 
корхоналарнинг табиий ва иқтисодий шароитларини ҳисобга олиш 
муҳимдир. Натижада қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини оқилона 
жойлаштириш таъминланади. Қишлоқ хўжалиги ҳудудларини ёки 
алоҳида корхоналарни ихтисослаштириш бош(асосий) тармоқни ажратиб 
олиш ва унинг ривожланишига шароит яратишдир. Ихтисослаштириш 
ишлаб чиқариш йўналишини характерлайди ва ҳудуд ёки хўжаликнинг 
тармоқ структурасини аниқлайди. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришни 
оқилона ихтисослаштиришнинг иқтисодий аҳамияти қуйидагилардан 
иборат: 
1.У бош ишлаб чиқариш воситаси - ердан самарали фойдаланиш 
учун шароит яратади. Шу асосда деҳқончилик ва чорвачилик 
маҳсулотларининг миқдорини кўпайтиради ва сифатини яхшилайди; 
2.Ихтисослаштириш қишлоқда меҳнат ресурсларидан янада 
самаралироқ фойдаланишга имконият яратади. Деҳқончилик ва 
чорвачилик ходимларининг профессионал структурасини ўзгартиради, 
кадрларнинг малакасини ва меҳнат унумдорлигини оширади; 
3.Ихтисослаштириш капитал қўйилмалар ва асосий воситалардан
фойдаланиш самарадорлигини оширишнинг ҳал қилувчи шарти 
ҳисобланади. Ишлаб чиқаришга фан-техника тараққиёти ютуқларини ва 
илғор тажрибаларни жорий қилишга имконият яратади; 
4.Ихтисослаштириш товар маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва сотиш 
харажатларини пасайтириш ҳамда рентабелликни оширишга шароит 
яратади ва ҳ.к.
Қишлоқ хўжалигини иқтисодий асосланган жойлаштириш ва
ихтисослаштириш маълум бир тамойиллар асосида амалга оширилади: 
1.Бозор талабини ҳисобга олиш. Қишлоқ хўжалигида бозор
муносабатларини жорий қилиш қишлоқ хўжалигини ихтисослаштириш ва 
концентрациялаш жараёнини ўзгартириш, ишлаб чиқаришни ташкил 
қилишнинг прогрессив шаклига ўтиш, зарар келтирадиган маҳсулот 
ишлаб чиқаришдан воз кечиш; 
2.Табиий ва иқтисодий шароитлардан тўлароқ фойдаланиш; 
3.Маҳсулот ишлаб чиқаришни истеъмолчиларга яқинлаштириш; 

---

246 
4.Ҳудудларни озиқ-овқат ва саноатни қишлоқ хўжалиги хом-ашёси
билан таъминлаш билан ҳудудлараро меҳнат тақсимотини қўшиб олиб
боришни таъминлаш; 
5.Мамлакат иқтисодий мустақиллигини таъминлаш; 
6.Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини жойлаштириш ва 
ихтисослаштиришда халқаро меҳнат тақсимотини ҳисобга олиш ва ҳ.к.