Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

1-жадвал 
Пахта ва ғалла етиштирувчи қишлоқ хўжалик корхоналаридан “Ўзагромашсервис”, “Ўзнефтмаҳсулот”, 
“Ўзкимёсаноат” ва “Ўзбекэнерго” компаниялари тизимидаги ташкилотларнинг дебиторлик қарзлари тўғрисида 
маълумот(млн.сўм) 
т/р 
Ҳудудлар 
Жами дебиторлик қарзлари 
шу жумладан 
минерал ўғитга 
нефт маҳсулотига 
МТП хизматига 
Электр 
энергияга 
01.01. 
2009 
01.01.201
0 
фарқи 
(+,-) 
01.01.2
009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.20
09 
01.01.2
010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
1 
Қорақалпоғистон 
Республикаси 
67259 
55842 
-1417 
25191 
21583 
-3608 
27618 
26223 
-1395 
6480 
3831 
-2649 
7971 
4204 
-
3767 
2 
Андижон 
35400 
36618 
1218 
17004 
19489 
2485 
15043 
13986 
-1057 
2988 
2868 
-120 
365 
276 
-89 
3 
Бухоро 
37461 
16489 
-0972 
20513 
9398 
-1115 
14005 
5158 
-8847 
2567 
2685 
118 
376 
249 
-127 
4 
Жиззах
81801 
108329 
26528 
25577 
35484 
9907 
48536 
61430 
12894 
5257 
8732 
3475 
2431 
2683 
252 
5 
Қашқадарё 
56171 
45753 
-10418 
33116 
28920 
-4196 
15400 
11784 
-3616 
5955 
3409 
-2546 
1701 
1640 
-61 
6 
Навоий 
12081 
9021 
-3060 
5144 
2734 
-2410 
813 
777 
-36 
1246 
759 
-487 
4878 
4751 
-127 
7 
Наманган
51076 
54152 
3076 
28678 
28011 
-667 
12005 
12283 
278 
3656 
3820 
164 
6738 
10038 
3300 
8 
Самарқанд 
47286 
46132 
-1154 
17748 
16244 
-1504 
20173 
24374 
4201 
5570 
2776 
-2794 
3795 
2738 
-1057 
9 
Сурхондарё 
43709 
27687 
-16022 
26721 
15915 
-10806 
10152 
6000 
-4152 
4166 
3175 
-991 
2669 
2598 
-71 
10 
Сирдарё 
111751 
113881 
2130 
49161 
47620 
-1541 
51002 
52352 
1350 
10031 
12363 
2332 
1557 
1546 
-11 
11 
Тошкент 
36092 
38657 
2565 
21739 
24571 
2832 
9404 
8475 
-929 
3436 
4330 
894 
1513 
1280 
-233 
12 
Фарғона
47499 
46307 
-1192 
33428 
33035 
-393 
5669 
8275 
2606 
5920 
2756 
-3164 
2482 
2242 
-240 
13 
Хоразм
29607 
27047 
-2560 
15929 
14551 
-1378 
8814 
6414 
-2400 
1617 
1721 
104 
3247 
4361 
1114 
Республика бўйича
657193 
625914 
-31279 319949 297553 
-22396 
238633 
237529 
-1104 
58889 
52227 
-6662 
39722 
38605 
-1117 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

33 
2-жадвал 
Пахта ва ғалла етиштирувчи қишлоқ хўжалик корхоналаридан “Ўзагромашсервис”, “Ўзнефтмаҳсулот”, 
“Ўзкимёсаноат” ва “Ўзбекэнерго” компаниялари тизимидаги ташкилотларнинг кредиторлик қарзлари 
тўғрисида маълумот(млн.сўм)
 
№ 
Ҳудудлар 
Жами 
кредиторлик қарзлари 
шу жумладан 
минерал ўғитга 
нефт 
маҳсулотига 
МТП хизматига 
Электр 
энергияга 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
01.01.
2009 
01.01.
2010 
фарқи 
(+,-) 
1. 
Қорақалпоғистон 
Республикаси 
1423 
4985 
3562 
662 
2602 
1940 
92 
2008 
1916 
660 
329 
-331 
9 
47 
38 
2 
Андижон 
2962 
4703 
1741 
1277 
2581 
1304 
215 
909 
694 
1443 
1170 
-273 
26 
44 
18 
3 
Бухоро 
2078 
9521 
7443 
1166 
5345 
4179 
263 
2964 
2701 
600 
1133 
533 
50 
80 
30 
4 
Жиззах 
2030 
2521 
491 
654 
955 
301 
139 
555 
416 
1229 
996 
-233 
8 
15 
7 
5 
Қашқадарё 
5761 
10524 
4763 
2622 
5626 
3004 
1327 
3462 
2135 
1755 
1351 
-404 
57 
85 
28 
6 
Навоий 
598 
3146 
2548 
316 
2225 
1909 
111 
518 
407 
157 
317 
160 
14 
86 
72 
7 
Наманган 
1501 
3182 
1681 
708 
2015 
1307 
81 
742 
661 
682 
397 
-285 
30 
27 
-3 
8 
Самарқанд 
3181 
4003 
822 
1601 
1325 
-276 
425 
1795 
1370 
1156 
884 
-272 
0 
0 
0 
9 
Сурхондарё 
2195 
8648 
6453 
841 
4220 
3379 
503 
3256 
2753 
827 
1142 
315 
25 
31 
6 
10 
Сирдарё 
1173 
1687 
514 
394 
519 
125 
158 
243 
85 
610 
907 
297 
12 
18 
6 
11 
Тошкент 
2686 
3225 
539 
1423 
1438 
15 
397 
1044 
647 
827 
663 
-164 
38 
80 
42 
12 
Фарғона 
2533 
2160 
-373 
1131 
542 
-589 
412 
811 
399 
915 
752 
-163 
75 
55 
-20 
13 
Хоразм 
1428 
5566 
4138 
757 
2378 
1621 
230 
2789 
2559 
374 
661 
287 
67 
38 
-29 
 
Республика 
бўйича 
29549 
63872 
34323 
13551 
31770 
18219 
4352 
20796 
16444 
11236 
10700 
-536 
410 
605 
195 

---

34 
3. Агросаноат мажмуининг иқтисодий ва ижтимоий 
самарадорлиги 
 
Агросаноат мажмуига кирувчи барча тармоқларнинг энг асосий 
вазифаси-пировард маҳсулотга кетган жами ҳаражат сарфини 
пасайтириш. 
Қишлоқ хўжалигида пировард маҳсулот
деганда, 
тармоқдан ташқари бевосита истеъмолчига ёки саноатда қайта ишлаш 
учун сотиладиган маҳсулот тушунилади. 
Маҳсулотнинг тармоқ ичидаги обороти (айланиши) пировард 
натижада ифодаланмайди. У бу ерда оралиқ маҳсулот бўлиб намоён 
бўлади. 
Қишлоқ 
хўжалиги 
маҳсулотларининг 
саноатда 
қайта 
ишланмасдан туриб аҳоли истеъмолига тушадиган қисми (ғалла, сабзавот, 
картошка, сут, гўшт ва бошқалар) агросаноат мажмуи пировард 
маҳсулотига қўшилади. 
Қишлоқ хўжалиги, энг аввало, қайта ишловчи саноат учун хом-ашё, 
материал ишлаб чиқаришга асосланади, унинг фаолиятининг иқтисодий 
натижалари эса тармоқлараро баланс шартлари билан аниқланади. 
Шунинг учун қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг пировард натижаси 
агросаноат мажмуи нуқтаи назаридан қараганда оралиқ натижа 
ҳисобланади. 
Бутун агросаноат мажмуининг сифатли ҳаракат қилиши фақат 
қишлоқ хўжалиги тармоғининг фаолиятигагина боғлиқ бўлмай, пировард 
маҳсулотни истеъмолчига етказиб беришда иштирок этадиган барча 
звеноларнинг сифатли фаолият юритишига боғлиқ. 
Агросаноат мажмуининг пировард маҳсулоти маълум бир вақт 
давомида яратилган ва шахсий ёки ишлаб чиқариш истеъмолига 
тушадиган жами маҳсулотлар тўпламидир. Натура шаклда пировард 
маҳсулот қуйидагилардан ташкил топади: 

Бевосита аҳолига тушадиган қишлоқ хўжалиги маҳсулоти; 

Қишлоқ хўжалиги хом-ашёсидан тайёрланадиган истеъмол 
буюмлари; 

Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ва уни қайта ишлаш предметлари; 

Агросаноат мажмуи биринчи соҳаси тармоқлари маҳсулотлари. 
Агросаноат мажмуи пировард маҳсулотнинг таркибий тузилиши 
алоҳида тармоқлар маҳсулоти қийматини жами ишлаб чиқарилган 
маҳсулот қийматига бўлиб фоизларда аниқланади. Пировард маҳсулот 
қиймати таркибининг ўзгариши агросаноат мажмуидаги аниқ тармоқлар 
маҳсулотлари, товар ва хизматларининг ошиши ёки пасайишига боғлиқ. 
Агросаноат мажмуидаги корхона ва ташкилотлар пировард 
маҳсулоти таркибига барча товар маҳсулотлар ва кўрсатилган хизматлар 
ҳажми, шунингдек, ходимларга берилган ёки сотилган ва умумий 
овқатланишга ва хўжаликдаги бошқа заруриятларга фойдаланилган 
маҳсулотлар киради. 

---

35 
Пировард маҳсулот (ПМ) ялпи маҳсулот (ЯМ) (товар ва хизматлар) 
ҳажми билан аниқ тармоқда бевосита истеъмол (И) учун фойдаланилган 
унинг маълум бир қисми ўртасидаги фарқ сифатида ҳисобланилади: 
I
YAM
PM


Агросаноат мажмуи пировард маҳсулотнинг қиймати (ПМҚ) – 
қишлоқ хўжалигида яратилган соф маҳсулот қийматидан (СМҚ
Қ/Х
), озиқ-
овқат, енгил саноат тармоқлари соф маҳсулоти қийматининг (СМҚ
О/О.Е
) 
бир қисмидан, шунингдек, транспорт, алоқа ва муомила соҳалари соф 
маҳсулоти қийматининг (СМҚ
Т.А.М.
) бир қисмидан ташкил топади. 
.
.
.
.
/
m
a
SMQt
e
o
SMQo
SMQqx
PMQ



Агросаноат мажмуининг самарали фаолият кўрсатиши учун 
тармоқлар моддий техника базасининг меъёрда бўлишигина эмас, балки 
шу мажмуага кирувчи барча соҳаларнинг пропорционал ривожланиши 
катта аҳамиятга эга. Агросаноат мажмуидаги барча фаолиятларнинг 
натижаси қишлоқ хўжалиги билан мажмуанинг бошқа тармоқ ва ишлаб 
чиқаришлари ўртасидаги мувофиқлик ва ривожланиш билан аниқланади.
Агросаноат мажмуи муваффақиятли ривожланишининг муҳим шарти 
барча қатнашувчиларнинг пировард маҳсулот олишдаги моддий 
манфаатдорлиги ҳисобланади. Бу шарт айниқса бозор иқтисодиётига 
ўтиш шароитида агросаноат мажмуи тармоқлари фаолиятидаги юқори 
фаолликка айланади, чунки қишлоқ хўжалиги ва саноат маҳсулотлари 
баҳолари ўртасидаги номувофиқлик бунга асосий сабаб бўлади. 
Агросаноат мажмуи ишлаб чиқариши ва тармоқларининг иқтисодий 
самарадорлиги алоҳида соҳалар фаолиятлари даражаси ва пировард 
маҳсулотларини акс эттирувчи иқтисодий кўрсаткичлар тизими орқали 
ифодаланади. 
Агросаноат 
мажмуи 
самарадорлигининг 
асосий 
кўрсаткичи, аҳоли жон бошига тўғри келган қишлоқ хўжалиги хом 
ашёсидан олинадиган озиқ-овқат ва ноозиқ-овқат товарлари миқдори 
ҳисобланади. Бу бошқача қилиб айтганда, мамлакат аҳолисини ишлаб 
чиқарилган 
озиқ-овқат 
маҳсулотлари 
ва 
қишлоқ 
хўжалиги 
маҳсулотларини қайта ишлаш маҳсулоти ҳисобланган, яъни енгил ва 
тўқимачилик саноати маҳсулотлари билан таъминлаш даражасидир. 
Агросаноат мажмуи самарадорлигини характерлаш учун ўртача бир 
ходимга тўғри келган пировард маҳсулот қиймати, бир сўмлик ишлаб 
чиқариш харажатларига тўғри келган пировард маҳсулот қиймати ва бир 
сўмлик асосий ишлаб чиқариш фондларига тўғри келган пировард 
маҳсулот қиймати кўрсаткичи ҳисобланилади. Бу кўрсаткичларни 
ҳисоблаш қуйидаги формула шаклида ифодаланади:
XS
PM
MUasm


---

36 
X
ch
Ish
PM
Sasm
.
.

X
ch
AIsh
PM
FQ
.
.

Буерда: 
МУ
АСМ
–Меҳнатунумдорлиги, сўм 
С
АСМ
- Самарадорлик, сўм 
ФҚ - Фонд қайтими, сўм 
ПМ - Пировард маҳсулот, минг сўм 
ХС - ўртача йиллик ходимлар сони, киши 
И/Ч Х –Ишлаб чиқаришг харажатлари, минг сўм 
АИ/Ч Х- Асосий ишлаб чиқариш фондлари, минг сўм 
Агросаноат мажмуи фаолиятининг самарадорлигини ошириш 
мақсадида оралиқ ва пировард натижа ўртасида узилишга йўл қўймаслик 
лозим. Бунинг учун агросаноат мажмуи барча тармоқлари ва ишлаб 
чиқаришларини пропорционал ва мувофиқ ҳолатда ривожлантиришни 
таъминлаш, уларнинг моддий-техника баъзасини мустаҳкамлаш, 
пировард маҳсулотни олишда ходимларнинг моддий манфаатдорлигини 
ошириш ва меҳнат шароитларини яхшилаш зарур. 
Агросаноат мажмуини самарали ривожлантириш ҳар бир соҳа, 
тармоқ ва ишлаб чиқариш ходимларига меъёрий шароитларни таъминлаш 
учун зарурий шарт-шароитларни яратади. Бу ишлаб чиқаришдаги 
шикастланишларникамайтириш, ходимлар касалланишини камайтириш, 
меҳнат ресурсларидан фойдаланишни яхшилаш билан характерланади. 
Агросаноат мажмуига кирувчи корхона ва ташкилотларда ижтимоий-
маданий объектларни қуриш, ишлаш ва дам олишга ижтимоий шароитни 
яхшилаш, кадрларни такрор ишлаб чиқариш учун имконият мавжуд.