Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Ғўзанинг республикамизда кенг тарқалган турлари: 
Ғўзанинг 37 та тури мавжуд бўлиб, шундан 4 таси маданий 
ҳисобланади. 
Булар 
Г.хирзутум, 
Г.барбадензи, 
Г.хербацеум, 
Г.арбореумлардир. Маданий тур ғўзалардан асосан Г.хирзутум (ўрта 
толали ғўза) ва қисман Г.барбадензи (ингичка толали ғўза) лар экилиб 
келинмоқда. 
G.hirsutum L – 
дастлабки тарқалиш жойи Марказий Америка бўлиб-
Мексика ҳудудидир. Шунинг учун ҳам Мексика ғўзаси номи билан 
юритилди. Бу тур жаҳонда кенг тарқалган ва асосий майдонларни 
эгаллайди. Тур кўпгина мамлакатларнинг суғориладиган ва лалми 
деҳқончилигида экилади. Унинг ҳисобига дунёда етиштирилаётган 
толанинг 70 % тўғри келади. Ўсув даври 100-150 кунгача, кўсак 
йириклиги 3-12 г гача, тола узунлиги 20-42 мм гача, тола чиқиши 25-42-
45 %. Гоммоз ва вилт билан касалланади. 
G.hirsutumL тури 
G.barbadenseL
– дастлабки тарқалиш ва келиб чиқиш минтақаси 
тропик мамлакатлар Перу, Бразилия, Боливия ва уларга ёндош 
мамлакатлар, хусусан Барбадос оролидир ва унинг номига монанд 
барбадензе деб аталади. Барбедензе тури Перу ғўзаси ҳам дейилади. Бу 
ғўза хиртузумга нисбатан кам тарқалган бўлиб, Мисрда кўпроқ экилади. 
Судан, Туркия, Эрон, МДХ мамлакатларининг баъзиларида ҳам экилади. 

---

291 
Барбадензе Си Айланд нав типига мансуб бўлиб, Мисрнинг қимматли 
навлари базасида келиб чиқиб тарқалгандир. 
Бу тур ғўза дунё толасининг 9-10 % ташкил этади. Ўсув даври 135-140-
170 кундан кўпроқ. Кўсак йириклиги 2,5-4 г, кўпроқ 3-3,5 г, тола 
узунлиги 27-60 мм, тола чиқиши 20-39 %. Фузариоз вилт билан 
касалланади, гоммоз билан ҳам касалланишга мойил.
G.barbadenseL тури 
Маълумки, пахта толасига асосий истеъмолчи тўқимачилик саноати 
бўлиб ҳисобланади ва улар қайта ишланган толани маълум бир талаблар 
асосида қабул қилади (2-жадвал).